"Allah’ın sun’una, ef’âline, kelâmına, temsilâtına, üslûplarına, inâyet ve rububiyetini mülâhaza etmekle beraber, Allah’ın cânibinden bakmak lâzımdır." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
Allah’ın ilmi sonsuz, iradesi mutlak ve kudreti nihayetsiz olduğu için her şeyi bir anda yaratıyor, tedbir ve idare ediyor. İnsan hâdiselere bu itikad ve bu iman penceresinden baktığında, yani Allah’ı sonsuz sıfatları ile tanıdığında, o muazzam fiilleri O’na vermekte bir zorluk çekmez, şüpheye düşmez.
Ama insan hâdiselere kendi açısından, yani aciz, fakir ve çaresiz cephesinden bakacak olursa, Allah’ı da kendi ile kıyas edeceği için, o zaman o muazzam fiilleri sebeplere verebilir. Çünkü -hâşâ- Allah’ı da kendi gibi aciz, zayıf ve fakir olarak görecektir.
Allah’ın “Kudretine nisbeten, zerreler, yıldızlar birdir.” “En büyük, en küçük kadar kudretine nisbeten rahattır.”
Bazı insanlar birçok hakikatleri kendi güç ve kuvvetlerine, kendi ilim ve iradelerine nisbet ettiklerinde akıllarına sığıştıramaz ve inkâra saparlar. Mesela, bir insan “Cenab-ı Hak sonsuz işleri birlikte nasıl yapmaktadır?” sualinin cevabını ararken kendisinin bir anda iki iş yapamadığını ölçü alırsa, o büyük hakikati idrak edemez ve inkâra sapabilir.
Her hâdiseye Allah’ın sonsuz sıfatları penceresinden bakılırsa, mesele çok iyi anlaşılır. Allah’ın sonsuz kudreti karşısında bir canlıyı diriltmekle bütün canlıları diriltmek aynıdır.
Allah, büyük bir şeyi yarattığı zaman ona fazla bir kuvvet sarf etmediği gibi, küçük bir şeyi yarattığında da az bir kuvvet sarf etmez. Büyüğü de küçüğü de aynı sonsuz kudretiyle yaratır. Ancak, güneş her aynaya onun kabiliyetine göre ziya verdiği gibi, İlâhî kudret de eşyanın mahiyetine göre az veya çok tecelli eder. Tecellinin azı ve çoğu, büyüğü ve küçüğü olur, ama onların kaynağı olan kudret için böyle bir şey düşünülemez, büyük-küçük fark etmez. Çiçeğe de aynı sonsuz kudretiyle teveccüh eder yıldıza da.
İnsan birkaç işi birlikte yapamaz. Zira iradesi cüz’îdir, yani iradesi bir anda ancak bir şeye taalluk edebilir. İrade olmaksızın da kudret bir iş görmez; dolayısıyla insanın kudreti de iradesi gibi cüz’îdir; bir anda ancak bir şeye taalluk eder.
Yine insan bir yükü kaldırdığında onun için belli bir kuvvet sarf eder, yük arttıkça gücünde ve kuvvetinde azalma olur ve bir noktadan sonra artık yeni bir yükü yüklenemez hale gelir. Bu ise onun kudretinin sınırlı olmasından ve inkısam ettiğindendir. İnsan kudretinin inkısamı şu manaya gelir: Bir insan hafif bir yüke kuvvetinin az bir kısmını sarf eder, ağır yüke ise daha çok kuvvet harcar.
Kendi sınırlı kudretini ölçü alarak kâinattaki sonsuz kudret tecellilerine bakmak da insanı aynı hataya götürür. Allah’ın bütün sıfatları ezelîdir, mutlaktır ve sonsuzdur. İnsanın ise kendisi gibi sıfatları da sonradan yaratılmıştır, hepsinin bir başlangıcı ve sonu vardır. İnsan bu hakikatten gaflet ettiği takdirde çok açık hakikatleri aklına sığıştıramaz ve inkâr yoluna girer.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
