Allah'ın zatî sıfatlarından olan "vücud" sıfatını nasıl anlamamız lazımdır? Ayrıca "Kıyam bi nefsihi / Allah'ın varlığı kendindendir" diye ifade ediliyor. Bunu da açıklar mısınız?
Değerli Kardeşimiz;
Zati sıfatlar, vücûd, kıdem, beka, muhâlefetün lil-havâdis, kıyâm bi-nefsihî, vahdâniyetdir. Bu sıfatlar Allah hakkında câiz olmayan mâna ve halleri bertaraf eden vasıflardır. Bu tenzihî sıfatlar Allah’ın zâtının aynısıdır, başka bir mâna ve gayrılık ifâde etmezler.
Mesela; vücûd sıfatı Allah’ın zâtının varlığını ifâde eden bir sıfattır; onun zıddı olan âdemi, yani yokluğu bertaraf eder.
Vücud; varlık, var olma mânâsına gelir. Diğer selbî sıfatların tümü birlikte düşünüldüğünde, vücut sıfatı daha iyi anlaşılır. Yani, Allah’ın varlığı kadimdir, evveli yoktur; bâkîdir, âhiri yoktur. O’nun mukaddes varlığı hiçbir mahlûkunun varlığına benzemez, hepsine muhaliftir. Yine O’nun varlığı vaciptir, başkasının var etmesiyle var olmadığı gibi, devamı da başkasının yardımıyla değildir.
Vücud, ya vacib olur, ya mümkin olur veya mümteni’ olur. Vacib vücud, Allah’a mahsustur. Allah’ın varlığı vaciptir, olmaması muhaldir, ezelî ve ebedidir.
Mümkin vücut ise bütün mahlûkatın vücutlarıdır. Bunlar Allah’ın var etmesiyle var oldukları gibi, O’nun yok etmesiyle de varlık sahasından silinirler.
Mümteni’ vücut, vacib vücudun zıddıdır, yani olması muhaldir. Buna misal olarak ‘şerikler’ (Allah’a ortak koşulan şeyler) verilir. Şeriklerin varlığı muhaldir, imkânsızdır. Bütün mahlûkat âlemi Allah’ın varlığına birer delil, birer şahittirler. Onları, yoklukta bırakmayıp varlık âlemine çıkaran, ancak varlığı vacip olan Allah’tır. Yani, mümkinlerin var olmaları, vacib olanın irade etmesi ve yaratmasıyladır.
Kıyam-bi-nefsihi; hiçbir varlığın, kendi varlığını kendi iradesiyle ayakta tutmadığını, hepsinin bir ilâhî lütufla varlıklarını sürdürdüğünü düşünen insan, Allah’ın ‘Kıyam-bi-nefsihi’ sıfatına bütün ruhuyla iman eder. Yani, Allah kendi zâtında kâimdir, bütün mahlûkatın kıyamları ise O’nun esmâ ve sıfatlarının tecellileriyledir.
Kıyam bi nefsihi, Allah’ın varlığının kendinden olmasını ifade eden bir sıfattır. Yani Allah, varlığını bir başka varlıktan almış değildir.
Vahdaniyet; Allah’ın birliğini ifade eder. Yani, Allah’tan başka “varlığı vacib, ezelî ve ebedî; bütün sıfaları sonsuz ve mutlak olan” bir başka zatın bulunması muhaldir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
