"Azim bir malikü’l-mülk, büyük bir şehri veya muhteşem bir sarayı bina ettiği vakit, o zat dört nevi ameleyi onun binasında istihdam ve istimal eder." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Temsilde ifade edildiği gibi, bir Malikül-Mülk, bir şehri veya sarayı bina ederken dört kısım ameleyi istihdam eder:

Birinci Kısım: Memlük ve köleler. Bunların maaşı yoktur, sadece seyyitleri namına işledikleri için, her amelden hoş bir zevkleri ve şevkleri vardır. Aldıkları o manevi lezzetten dolayı maaş ve rütbeye ihtiyaç duymazlar.

İkinci Kısım: Bazı âmi hizmetkârlar. Ne için çalıştıklarını bilmiyorlar, Malik-i Zişan kendi ilmiyle onları çalıştırıyor ve onlara layık maaş veriyor.

Üçüncü Kısım: Bir kısım hayvanattır. Onlara yalnız bir yem veriliyor ve kendi kabiliyetlerine uygun işlerde çalıştırıyorlar. Kendi kabiliyetleri istikametinde çalıştırıldıklarından, yaptıkları işten bir lezzet alıyorlar.

Dördüncü Kısım: Öyle ameleler ki ne yaptıklarını ne için yaptıklarını ve kimin için çalıştıklarını ve diğer amelelerin de ne için çalıştığını ve o Malükü'l-Mülk'ün maksadının ne olduğunu biliyorlar. Bu ameleler diğerlerine de nezaret ediyorlar. Derece ve rütbelerine göre hepsinin ayrı maaşları var.

İşte hikâyedeki Malikü'l-Mülk, âlemlerin Rabbi olan Allah'tır. İnşa ettiği şehir ve saray ise şu kâinattır. Hikâyedeki ameleler de bu kâinattaki dört kısım mahlukattır:

Birinci Kısım; meleklerdir. Meleklerin makamları sabittir. Yalnızca emredilen işleri yaparlar. Yaptıkları o işlerden kendilerina has bir lezzet alırlar.

İkinci Kısım hayvanlardır. Ama hayvanlar ne için çalıştıklarını bilmezler. Fakat Cenab-ı Hak onlara çalışmaları için bir lezzet verir.

Üçüncü Kısım bitkiler ve cansız eşyalardır. Cüz-i ihtiyarları olmadığından maaşları yoktur. Fakat onların da bir nevi lezzetleri vardır; meyvelerinin terbiyesinde büyümelerinde birbirleriyle aşılanmalarında bu mana hissedilir.

Dördüncü Kısım, insanlardır. İnsanlar, ne için istihdam edildiklerini bilir, çalışmalarından büyük bir zevk duyar ve lezzet alırlar, kâinatın yaratılış maksadının ne olduğunu da bilirler...

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü