Şu saray-ı âlemin Sani-i Zülcelalinin, o saray içinde istihdam ettiği dört kısım amelenin özelliklerini ana hatlarıyla açıklar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

Birinci Kısım: Nebatat ve cemadat.

Bunlar ne kendilerini tanırlar ne de vazifelerini bilirler. Şuurları, ruhları ve iradeleri yoktur. Bunlar, hikmetli bir cümlenin yazılmasında vazife alan kalem yahut mürekkep hükmündedirler.

İkinci Kısım: Hayvanat.

Bunlar da yaptıkları külli hizmetlerin farkında değillerdir. Bu yönleriyle birinci gruba benzerler. Ancak, bunlar hayat ve hissiyat sahibi oldukları için, yaptıkları hizmetlere karşılık ilahi bir lütuf olarak bu dünya hayatında birtakım zevkleri tadarlar; yeme, içme, uçma, yüzme gibi...

Üçüncü Kısım: İnsanlar.

Bunlar dünya nimetlerinden, hayvanlardan çok ileri derecede faydalanmakta ve muhtelif zevkleri tatmaktadırlar. Şu var ki, insana cüz’î irade verildiği ve kendisine ihsan edilen maddi ve manevi sermayesini kullanmakta serbest bırakıldığı için, yaptığı işte nefsine de bir pay verir, onunla övünüp iftihar eder.

İnsan, yeryüzünün halifesi olduğundan canlılarda tasarruf edebilmekte, onlardan bir kısmını emrinde çalıştırmakta, yünlerinden, etlerinden, sütlerinden, güç ve kuvvetlerinden istifade etmektedir. Bütün bunların, ona büyük bir şükür kapısı açması gerekirken, çoğu insanlar iradelerini yanlış kullanarak bu ihsanları kendi nefislerine isnad etmekte ve Üstadımızın ifadesiyle “şükürden şirke” düşmektedir.

Dördüncü Kısım: Melekler.

Nurdan yaratılmış olan bu mübarek mahluklar da insanlar gibi irade sahibidirler. Ancak, onların iradeleri ilahi emirleri dinlemek, kabul etmek ve aynen uygulamakta iş görür. Nefisleri namına, şahsi arzu ve görüşleriyle bir şey irade etmeleri söz konusu değildir. Güneşe gecenin girememesi gibi, onlara da -yaratılışları itibariyle- günah ve isyan yanaşamaz.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü