"Binaenaleyh, mizâc-ı ittihad-ı millete arız, semûm-u istibdad ile isti'dâd ve meyl-i iftirak marazı izale veya tevkîf lâzım iken..." Devamıyla izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Tıbbın eski bir düsturudur ki, her illet zıdd-ı tabiatıyla tedavi olunur. Binaenaleyh, mizac-ı ittihad-ı millete arız semum-i istibdat ile istidat ve meyl-i iftirak marazını izale veya tevkif lâzımken, adem-i merkeziyet fikriyle veyahut onun kardeşioğlu gayr-i mahlût siyasî kulüpler sirayetine yardım ve önüne menfezler, kapılar açmak muhalif-i kaide-i hikmet ve tıp olduğundan, bir deha-i mücessemin, ki fatiha-i zaferi istihsal, hasene-i uzma-i hürriyet ve ittihad-ı milleti iken, böyle bir iftirak zenb-i azîmiyle hatime çekmek, on üç asır evvel ölmüş asabiyet-i cahiliyeyi ihya ile fitneyi ikaz etmek ve Asya’nın mahall-i saadetimiz olan sema-i istikbeldeki cinanı cehenneme döndürmek, hamiyet ve ulüvvücenaplarına yakıştıramıyorum."(1)

Milletin birlik olma mizacına arız olan hastalıklar, başta istibdat yani otoriterlik zehri, sonra ayrılma ve parçalanma eğilimleridir ki, bunların tıp kaidesine göre zıddı ile tedavi edilmesi gerekiren; adem-i merkeziyet (yani bir idareye bağlı olan bölümlerin, kendi kendilerini idare etme sistemi, yerinden yönetim) ya da gayr-ı mahlut siyasi kulüpler, yani sadece bir etnik gurubu temsil eden particilik gibi ayrılma ve parçalanmaya daha da yatkın olan sistemlerin önerilmesi, birlik ve beraberliğin dağılmasını daha da hızlandırır, diyor üstadımız.

İstibdadın zıddı demokrasidir, ayrılığın tersi ise birlik ve beraberlik içinde olmaktır. Yani Osmanlının parçalanmasını önlemenin yolu adem-i merkeziyetçilik, özerklik, etnik particilik gibi sistemler değil, demokrasinin ve bir arada yaşama hoşgörüsünün geliştirilmesidir.

Irkçılığı, kulüpçülüğü, tek tip particiliği savunmak ve önermek, bu milletin birliğine ve beraberliğine karşı en büyük bir ihanet içine girmek olur. Bizim asıl düşmanımız istibdat ve iftiraktir; bunun panzehri de demokrasi ve hürriyettir.

(1) bk. Asar-ı Bediyye, Nutuklar, Nutuk-2, s. 538.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü