Bütün eşyadan maksat nedir? "Vücudundan evvel ve sonra" tabirinin özellikle tercih edilmesinin hikmeti nedir? Fihriste-i vücut, tarihçe-i hayat ve desatir-i hareket tabirlerinden kastedilenler nedir?

Değerli Kardeşimiz;

"Bütün eşya, bütün ahvaliyle vücuda gelmeden ve geldikten sonra ve gittikten sonra yazılıdır ve yazılır ve yazılıyor, demek olan hakikat-ı âliyesine kanaat getirmek için Nakkaş-ı Zülcelal, rûy-i zeminin sahifesinde, her mevsimde, bahusus baharda değiştirdiği nihayetsiz muntazam mahlukatın fihriste-i vücudlarını, tarihçe-i hayatlarını, desatir-i hareketlerini; çekirdeklerinde, tohumlarında, köklerinde manevî bir surette derc ve muhafaza ettiğini ve zevalden sonra semerelerinde aynen kalem-i kaderiyle, manevî bir tarzda basit tohumcuklarında yazdığını, hattâ her geçici baharda, yaş-kuru ne varsa, mahdud zerrecikler ve kemikler hükmünde olan tohumlarda, ölmüş odunlarda, kemal-i intizam ile muhafaza ettiğini nazar-ı şuhuda gösteriyoruz."(1)

a. Canlı olsun cansız olsun bütün varlık âlemi, daha yaratılmadan bütün halleri, hususiyetleri, şekilleri ve vazifeleriyle Allah’ın ezelî ilminde takdir edilmişlerdir. Güneşte “Nur” ismini, direksiz duran semada “Kadir” ve “Kayyum” isimlerini, canlılarda "Muhyi" ve "Mümit" isimlerini tecelli ettiren Allah, ilim ve hıfzını da levh-i mahfuzda tecelli ettirmiş, onda yazmıştır. Cümlenin başında bu hakikat dile getirilmiş, devamında ise buna delil olmak üzere canlılardaki hıfz ve muhafazalara dikkat çekilmiştir.

Canlıların bütün hususiyetlerini çekirdeklerinde, yumurtalarında, nutfelerinde hıfz eden bir ezelî ilim, elbette bu varlık âleminin de geçirdiği bütün safhaları ve bundan sonra geçireceği devreleri ve onlarda vuku bulacak hâdiseleri levh-i mahfuzda kaydetmiş ve onu “Hafîz” ismine en büyük bir ayna, bir tecelligâh kılmıştır.

b. Bu tabirler Allah’ın “Kıdem” ve “Beka” sıfatlarına, “Evvel” ve “Ahir” isimlerine bakmaktadır. Burada bize verilen ders ise, bütün âlemi daha yaratılmazdan önce bütün ahvaliyle planlayan, takdir eden, onun geçirdiği bütün safhaları levh-i mahfuzda kaydeden Allah, bir gün gelecek bu âlemin varlığına son verecek ve hayır olsun şer olsun bütün işlerin hesabını mutlaka görecektir.

Bu kâinat ağacının evveli ve âhiri olduğu gibi, insanın da bir evveli ve âhiri vardır. Onun bir ömür boyu işlediği sevaplar ve günahlar kaydedilmiş olup, yer altına atılan bir çekirdeğin orada sümbül vermeye başlaması gibi, insanın da ölümüyle birlikte amellerinin ilk muhasebesi yapılacak, ilk mükâfat ve ilk cezalar kabir âleminde verilecektir. Çekirdeğin yeryüzüne çıkıp orada dal budak salması gibi, insan da yeniden diriliş hâdisesiyle mahşer meydanına çıkacak ve amellerinin bütün teferruatının hesabını o âlemde verecektir.

c. Bu ifadeler genetik ilminin bir hülasası gibidir. Canlıların bütün hususiyetleri tohumlarında genler halinde yazılıdır. O şifrede, ne şekiller vardır, ne rakamlar. Ama genlerin dizilişine göre şekiller de organların sayıları da yerleri de tayin edilmektedir. İlâhî takdirin bu mucize tecellisi bütün akılları hayrette bırakmaktadır.

Üstad Hazretleri genlerdeki bu mu’cize dizilişi “manevî kader kalemiyle yazma” şeklinde ifade etmektedir.

Paragrafta geçen “fihriste-i vücut”, “tarihçe-i hayat” ve “desatir-i hareket” ifadeleri arasında çok ince bir mana farkı vardır. Şöyle ki;

“Fihriste-i vücut” ifadesinde, o çekirdekten çıkacak varlık bir kitaba benzetilmiş, kitabın “içindekiler” bölümü gibi, onda yer alan konuların fihriste olarak çekirdekte de bulunduğu nazara verilmiştir. Ağacın büyüklüğü, dallarının sayısı, yapraklarının şekilleri ve renkleri hülasa halinde çekirdekte yazılıdır.

“Tarihçe-i hayat” ifadesi ise, o tohumun hayatının bütün safhalarıyla yazıldığını ifade eder. Ne zamana kadar büyüyeceği, hangi safhada çiçek açacağı, meyve vereceği gibi hususlar o tohumda yazılmakla, o tohum, bitkinin tarihçe-i hayatını bünyesinde şifreler halinde taşımış olmaktadır.

“Desatir-i hareket” ifadesi de yine o çekirdeğe şifreler halinde konulan kanunları hatırlatmakla birlikte, o çekirdeğin mahiyetine yerleştirilen istidadı da hatırlatmaktadır. Yani, o çekirdek hangi tip toprakta, ne kadar derinlikte, hangi mevsimde, kaç derece ısıda, ne kadar su ile sümbül verecekse, bütün bunlar da o çekirdekte sanki manen yazılı gibidir. Zira bunlara riâyet edilmediği takdirde netice alınamamaktadır.

Bu üç ifadeden birincisini, vücut öncesi, ikincisi vücuttan sonra, üçüncüsü ise hazır zaman için de düşünebiliriz.

“Çekirdekteki nakş-ı kader olan manevî ağaç, bağdaki nesc-i kudret olan mücessem ağaçtan daha aciptir.”(1)

“İsm-i Evvel ile işaret edildiği gibi: Her bir meyvedar ağacın menşe-i aslîsi olan çekirdek öyle bir sandukçadır ki, o ağacın proğramını ve fihristesini ve plânını ve öyle bir tezgahtır ki, onun cihazatını ve levazımatını ve teşkilatını ve öyle bir makinedir ki, onun ibtidadaki incecik vâridatını ve latifane masarıfını ve tanzimatını taşıyor.”(2)

Dipnotlar:

(1) bk. Mektubat, Yirminci Mektup, İkinci Makam.

(2) bk. Şuâlar, İkinci Şuâ, Üçüncü Makam.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü