"Cenab-ı Hak, Âdem'i (a.s.) ... Ulvî bir vicdan ve ihatalı on duyguyla teçhiz etmiştir." Buradaki "on duygu" nelerdir?

Değerli Kardeşimiz;

"Yani, Cenab-ı Hak, Âdem'i (a.s.) bütün kemâlâtın mebâdisini tazammun eden âli bir fıtratla tasvir etmiştir ve bütün maâlînin tohumlarına mezraa olarak yüksek bir istidatla halk etmiştir ve mevcudatı ihata eden ulvî bir vicdan ve ihatalı on duyguyla teçhiz etmiştir ve bu üç meziyet sayesinde, bütün hakaik-i eşyayı öğretmeye hazırlamıştır, sonra bütün esmâyı kendisine öğretmiştir."(1)

Burada bahsedilen on duygu, beş zahirî, beş de batınî duygulardır.

Havass-ı hamse-i zahirî: Göz, kulak, burun, dil ve dokunma olmak üzere beş duygudan meydana gelir. Bu duyuların her birisi bir âleme açılan pencere gibidir. İnsan bu pencereler ile o âlemleri seyreder. Göz penceresi ile âlem-i mubsırat denilen görüntü âlemini seyreder. Kulak penceresi ile âlem-i mesmuat denilen sesler âlemini işitir ve o âlemden istifade eder. Burun ile âlem-i şemime yani kokular âlemine açılır vesaire...

Havass-ı hamse-i bâtına: Bunlar hakkında farklı tasnifler yapılmıştır. Meşhur olan birisi şöyledir: Kuvve-i akliyye, kuvve-i hafıza, kuvve-i hayaliye, kuvve-i vahime, hiss-i müşterek. Bu duyular da tıpkı zahirî duyular gibi manevî ve gaybî âlemlere açılan birer pencereler hükmündedirler...

(1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, Bakara Suresi, 31-33. Ayetlerin Tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü