"Gaye-i hayal olmazsa veyahut nisyan veya tenasi edilse; ezhan enelere dönüp etrafında gezerler." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

İnsanın şu kısacık dünya hayatındaki en büyük gayesi, ebedî saadeti kazanmaktır. Üstad'ın ifadesiyle, "Fânide bakiye yol bulmaktır."

Hayal ancak sonsuzlukla, ebediyetle tatmin olur. Satın aldığı bir eşyanın önce ne kadar dayanacağını merak edip soran insan, kendisinin fâni olduğunu bildiği hâlde, bu dünya hayatından nasıl zevk alabilir? Dünya onu nasıl tatmin edebilir?

İşte, hayalin gayesi olan o ebedî saadet yoluna girmeyen, onu unutan yahut bildiği halde kırılacak şişeleri altına tercih eden, unutmuş gibi davranan (tenasi eden) bir insanın aklı ve fikri, sadece kendi enesini yani kendi nefsini düşünür, onun menfaatini gözetir, onun tatminine çalışır, onun zevkini esas alır.

Bu hale düşen bir insan, gaye-i hayalden yüz çevirerek enesine yönelir, adeta onun etrafında döner, onda fani olur, ona bir kudsiyet vermek gibi çok aşağı ve zararlı bir yola girer.

Hâlbuki her akıl sahibi bilir ki, kalem kendi için yazmadığı, göz kendi yolunu görmediği, ağaç kendisine meyve hazırlamadığı, ayak kendi işine koşmadığı gibi bu insan da kendi için olamaz. O da bir gaye için yaratılmıştır ve bir yere yolcudur.

"Gaye-i hayal olmazsa veyahut nisyan veya tenâsi edilse, ezhan enelere dönüp etrafında gezerler." (Mektubat, Hakikat Çekirdekleri: 41.)

İnsanın hem hayatında bir intizam ve gaye olmazsa, yaratılış gayesini düşünmeyip ibadet ve kulluk vazifesini yapmazsa, ulvi şeyleri hayal etmez ise, sadece dünyaya hasrınazar eder, nefsinin süflî arzularının peşinden koşar, nefsinin kölesi olur, hevasını ilah edinir, bütün aza ve cihazlarını da bu yolda çalıştırır. Her şeyi kendi benliğine hizmet eden bir vasıta olarak düşünür. Bu da insanı hodkâm ve zevkperest (hayatın gayesini hazcılık olarak görenler) bencil ve zevkperest bir hayvana dönüştürür.

Hayal, düşünce ve nazariyeyi, hayat ise bunun fiiliyata geçirilmesini ifade ediyor. Yani insanın düşüncesinde de davranışında da iman ve ibadet hükmetmelidir, aksi takdirde başka şeyler hükmeder. Yani gaye-i hayal, bir hedef ve vazife üzerine yaşamak demektir. Bir hedef ya da gayesi olmayan insan ancak bencil bir hayat olarak yaşar.

İnsanın yapmış olduğu bütün zulüm ve ahlâksızlıklarının temelinde, kendini yani yaratılış gayesini, dünyanın fâni olduğunu unutması yatmaktadır. İnsanın yaratılış gayesi; iman ve ubudiyettir. İnsan bunu inkâr ve gaflet ile unutup başka şeylere yöneldiği için, zalim ve cahil unvanına liyakat kesbetmiştir.

İman ve ubudiyet olmazsa yerine muzır ve şerli şeyler geçer ve en sonunda insanı yutup cehenneme yuvarlandırır. İnsanın aklı ve kalbi boşluk kaldırmaz ya hakla dolar ya da batılla. Orada ya marifet çiçekleri açar ya da zehirli dikenler.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü