"Hem o katreler zemin yüzünü baştan başa âdeta bir tabaka halinde kaplamış veyahut küllî-i zû cüz'iyata dönen küll-ü zû ecza gibi bir vaziyet almışlardır." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"Ey kardeş bil, bak ve gör ki: Sani-i Kadir, ruy-i zemin sathında hayvanat ve nebatattan nasıl milyonlarca âlemleri dercetmiş.. Öyleki, o âlemlerden her birisi, birer deniz gibi iken, tavzif için katreler halini almıştır. Mesela karınca taifesinin, ruy-i zemini küçücük hayvanat cenazelerinden temizlemek için tavzifi gibi… Hem o katreler zemin yüzünü baştan başa âdeta bir tabaka halinde kaplamış veyahut küllî-i zû cüz’iyata dönen küll-ü zû ecza gibi bir vaziyet almışlardır."(1)
Allah yeryüzü üstünde hayvanlar ve bitkilerden oluşan milyonlarca âlemler yaratmıştır. Her bir bitki ve hayvan türü âdeta birer deniz iken, vazifelendirilmek için birer damla halini almıştır.
Mesela, karıncaların yeryüzündeki küçük hayvan cenazelerini toplayarak yeryüzünü detaylı bir şekilde temizlemesi, akbaba, sırtlan gibi leş yiyicilerin ölmüş hayvan leşlerini yiyerek temizlemeleri hep birer vazifelendirme işlemidir.
Bakterilerden tut karıncalara, karıncalardan akbaba ve sırtlanlara kadar bu hayvan türleri yeryüzünü kaplamış, vazifelerini hakkı ile yerine getiriyorlar.
"Küllî-i zi'l cüz'iyat ile küll-ü zi'l cüz' (tâbiri diğerle "küllî-i zû cüz'iyat ile küll-ü zû ecza") arasındaki farktır. Bunun Türkçe tabiri ise, "Cüz'iyata sahib olan küllî ile cüz'lere malik küllün" arasındaki farktır.
Cüziyat külliyatı, külliyat da cüziyatı içerir. Mesela, bir insan ile bütün insanlık misalinde olduğu gibi bir insan cüzidir, bütün insanlık küllidir. Bir insan bütün insanlığı bütün özellikleri ile içinde barındırır. Mesela, bir insanda olan görmek, işitmek, sevmek, yürümek, düşünmek gibi sıfatlar, insanlıkta da aynen mevcuttur. Bu yüzden bir insan bütün insanlık gibidir ya da bütün insanlığa denk ve müsavidir. Çünkü insanlığı bütün özelliklerini üzerinde taşır. Bu yüzden haksız şekilde bir insanı öldüren bütün insanlığı öldürmüş gibidir.
Cüz parça küll ise bütündür. Ama külli ile cüzi arasındaki ilişki cüz ile küll arasında yoktur. Cüz (parça) küllün (tamamın, sistemin) bir parçasıdır, ama küllü temsil edemez. Mesela, burun insanın bir cüzüdür, ama insanı bütünü ile temsil edemez. Çünkü insan bütünü içinde burundan çok farklı göz ile dil gibi bir çok azalar da bulunuyor. Cüz küllün bir parçasıdır, ama küllü temsil edemez.
1) bk. Mesnevi-i Nuriye, (trc. Badıllı).
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
