"İnsan öyle bir nüsha-i camiadır ki, Cenâb-ı Hak, bütün esmasını, insanın nefsiyle insana ihsas ediyor." cümlesini, "nefis" ve "nüsha-i camia" ibarelerini de açarak izah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
Altıncı Söz’e konu olan ayet-i kerimede Cenab-ı Hakk’ın müminlerden nefislerini ve mallarını cennet mukabilinde satın aldığı haber verilmektedir. Dersin izahından anlaşıldığı gibi, ayetteki nefis insanın hem ruhunu hem bedenini birlikte ifade etmekte, yani “zat, kendi” manalarına gelmektedir. Buna göre sualdeki “insanın nefsi” ifadesini insanın kendisi, mahiyeti olarak anlamamız gerekiyor. Yani, insan kendi mahiyetine konulan manevi cihazları yerinde kullanmakla Allah’ı bütün esmasıyla tanıyacak bir istidada sahip kılınmıştır.
Nüsha-i camia ve ihsas kelimeleri üzerinde biraz durmak gerekiyor. Nüsha kelimesi, Üstad'ın kitab-ı kâinat ifadesini hatırlatıyor. Yani, insan kâinat kitabının bir nüshasıdır. Öyle bir nüshadır ki kâinattaki bütün esma tecellileri onda da tecelli etmektedir. Bu cihette âlemdeki bütün esma tecellilerini câmidir.
İhsas kelimesi, insanın marifet noktasında kâinatı çok gerilerde bıraktığını ders verir. Şöyle ki;
Allah, Güneşi de insanı da kudretiyle yaratmıştır, ancak Güneş o muazzam kuvvetine rağmen, kudretin ne olduğunu hissetmemektedir. İnsan ise o azıcık kuvvetiyle bu marifette Güneş'i gerilerde bırakmakta, kendisine kudret ihsan eden Rabbini Kadir ismiyle ve kudret sıfatıyla tanımaktadır. Güneş Allah’ı daima tesbih eder ama Rabbinin kudret sahibi olduğunu bilmez. Bu konu Ene bahsinde çok geniş olarak izah edilmiştir. Bu risalede de bazı işaretler yapılmıştır.
"İnsan, üç cihetle esma-i ilahiyeye bir ayinedir." buyurulmuş ve bilhassa ikinci cihet ayinedarlıkta bu ihsas meselesi üzerinde durulmuştur.
Üstad'ın bu ifadelerinden "bütün esmayı, sonsuz hâliyle anlamak" şeklinde anlamak doğru değildir. Hassas bir konu olması sebebiyle kelimeler dikkatle seçilmiştir. İhsas, ismin varlığını bir derece hissetmek demektir. Yoksa her ismi, olması gerektiği şekliyle kemaliyle anlamak demek değildir.
Allah Bâtın’dır; yani onun kutsi mahiyeti bilinmez. Cenab-ı Hakk’ın varlığı malum, mahiyeti meçhuldür. İnsan, kendi ruhunun, aklının hatta en basit bir bitki hayatının dahi mahiyetini bilmemektedir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
