"İnsanın havfa ve muhabbete alet olacak iki cihaz, fıtratında derc olunmuştur. Alaküllihal, o muhabbet ve havf, ya halka veya Hâlıka müteveccih olacak. Halbuki halktan havf ise elim bir beliyyedir..." Devamıyla izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"İşte, ey nefis ve ey arkadaş! İnsanın havfa ve muhabbete alet olacak iki cihaz, fıtratında derc olunmuştur. Alaküllihal, o muhabbet ve havf, ya halka veya Hâlıka müteveccih olacak. Halbuki, halktan havf ise elim bir beliyyedir; halka muhabbet dahi belalı bir musibettir. Çünkü sen öylelerden korkarsın ki, sana merhamet etmez veya senin istirhamını kabul etmez. Şu halde havf, elim bir beladır. Muhabbet ise, sevdiğin şey, ya seni tanımaz, Allahaısmarladık demeyip gider (gençliğin ve malın gibi); ya muhabbetin için seni tahkir eder."(1)

Üstad Hazretlerinin, çok hakikatleri aydınlatan güneş-ayna misalinden bu konuda da faydalanabiliriz.

Aynayı sevmek ve Güneş'in aynadaki aksini sevmek mecazî aşktır. Hakiki aşk, Güneşi sevmektir.

Bir ağaç da bir ayna gibidir, ondan çıkan meyveler ise Güneş'in ışığını hatırlatır.. Bunları sevmek mecazi bir aşktır. Bu ışıklar Rezzak isminin nurundan gelmektedir. Aşk-ı hakiki, ağacı ve meyveyi değil, “Rezzak” ismini sevmektir.

“Halk” kelimesi sadece insan âlemini değil, bütün mahlukat âlemini içine alır. Bütün mahlukat esma-i ilahiyenin aynalarıdır.

İnsandaki korku ve sevgi hisleri ya halka yani mahlukat âlemine yahut Hâlık’a müteveccih olacaktır. Yani insan ya mahluklardan korkacak ve onları sevecektir yahut Allah’tan korkacak ve ona muhabbet edecektir.

"De ki, 'Eğer Allah’a muhabbet ediyorsanız bana ittiba edin, ta ki Allah da sizi sevsin.'” (Âl-i İmrân, 3/31)

ayet-i kerimesi Allah sevgisine bir ölçü getirmiştir. Allah’ın zatı hiçbir mahlukuna benzemediği gibi, onu sevmek de mahlukatı sevmeğe benzemez. Burada ölçü Allah’ın Elçisine (asm.) ittiba etmek, ona uymak, ona benzemeye çalışmak ve onun gittiği yoldan gitmektir.

Bu ayet-i kerimeden, Allah korkusunun da başka korkulara benzemeyeceğini öğreniyor ve bunun ölçüsünün de “takva” olacağını anlıyoruz. Yani, Allah’tan korkmak, ancak takva yolunu tutmakla olur. Allah’ın razı olmadığı ve yasakladığı her şeyden uzak duran kimse, korkunun hakikatine ermiş demektir. Artık bu kul, mahlukattan korkmaz. Zira ayette de haber verildiği gibi, bütün varlıklar Allah’ın ordularıdır. O emir vermeden hiçbir varlık ona zarar veremez.

Şu var ki, insanlara cüz’î irade verildiği, hem hayrı hem de şerri işlemede serbest bırakıldıkları için, insanlardan gelecek zararlara karşı azami hassasiyet gösterilmeli, her türlü tedbir, noksansız olarak yerine getirilmeli ve daha sonra Nas suresinde ders verildiği gibi, “bütün insanların Rabbi, Meliki ve İlahı” olan Allah’a sığınılmalı, ondan yardım dilenmelidir.

“Halbuki halktan havf ise, elîm bir beliyyedir.” ifadesi, merhametsiz insanlara baktığı gibi, şuuruz sebeplere ve hadiselere de bakar. İnsanlardan gelecek muhtemel zararları yahut tabiat hadiselerinin eliyle uğranılacak musibet ve felaketleri sürekli düşünen ve korkan insan, büyük bir belaya düşmüş demektir.

Her konuda olduğu gibi burada da temel prensip “Vazifeni yap, vazife-i İlâhiyeye karışma.” düsturudur. Biz, menfaatleri celbetmekte ve zararları def etmekte, sadece kendi irademiz dâhilinde olan tedbirleri almakla yükümlüyüz. Bütün hayır Allah’ın elinde olduğu gibi, bütün zararlar da yine onun kahrının ve gazabının neticeleridir. Öyle ise, ilahi rahmete mazhar olmak ve yine ilahi azaptan kurtulmak için neler yapmamız gerekiyorsa, bunları yerine getirmeliyiz. Bundan sonraki safhada bize düşen tek vazife, “Kaderin her şeyi güzeldir.” deyip, her türlü neticeyi rıza ve memnuniyetle karşılamaktır.

Zelzeleden korkmak yerine, arzın Rabbinden korkmak, ona isyandan uzak durmak gerekir.

Fırtınadan korkmak yerine, hava unsurunun sahip ve malikinden korkmak, onun rızasını kazanmaya ve gazabını celbedecek hallerden uzak durmaya çalışmalıyız.

Keza, ölümden korkmak yerine “Mümit” olan Allah’tan korkmalı, emirlerine dikkatle uyup, yasaklarından hassasiyetle kaçınmalıyız.

“Muhabbet ise; sevdiğin şey, ya seni tanımaz, 'Allah’a ısmarladık.' demeyip gider -gençliğin ve malın gibi- ya muhabbetin için seni tahkir eder.” cümlesi “Halka muhabbet dahi belâlı bir musibettir.” hükmünün açıklaması mahiyetindedir.

Söz konusu tahkir hakkında, paragrafın sonunda şu izah getirilir:

“Zira fıtrat, fıtri ve lâyık olmayan şeyi reddeder, atar.”

Midenin sert cisimleri hazmetmeden olduğu gibi dışarı atması; kulağın, belli frekanslar dışındaki sesleri işitmemesi; gözün, maddi olmayan eşyayı görememesi gibi, insan kalbi de kendi yaratılışına zıt düşen muhabbetlerden hoşlanmaz. Mesela, kalp merhametten hoşlanır, zulmü sevmez. Zulmü severek işleyenler günah ve isyanlarıyla kalblerini yaralamışlar, nefislerinin emrettiği şeyleri sevmeye başlamışlardır. İnsan, gözünü ve kulağını haram sahalarda kullandığında bunun hesabını vereceği gibi, kalbindeki bu fıtri muhabbeti yanlış kullanmasının da hesabını verecektir.

“Bilmediğin şeyin ardına düşme; doğrusu kulak, göz ve kalp, bunların hepsi o şeyden mesul olur.” (İsrâ, 17/36)

1) bk. Sözler, Yirmi Dördüncü Söz, Birinci Dal.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü