"İyya" ne demektir, "ke" ne demektir; Arapça manalarını ayrı ayrı verir misiniz? Ayrıca "ke"nin oradaki paragrafla bağlantısı nedir?

Değerli Kardeşimiz;

İyya-ke; yalnız sen, yalnız senden şeklinde tercüme ediliyor. “Ke” burada "sen" manasında zamirdir.

Arapçada herhangi bir kelimenin sonuna “ke” zamiri geldiğinde, kelime doğrudan doğruya bir muhataplık manası kazanır.

Zira, “ke” zamiri, kelimeye "senin-sana" gibi manalar yüklemektedir. İnsanın “sen” diyebildikleri ise, ancak ve ancak perdesiz, vasıtasız, doğrudan doğruya muhatap olduğu kişi ve kişilerdir. Hatta insanlar arasında bile tanımadığımız, nazımızın geçmediği kimselere "siz" diye hitap ederken, tanıdığımız ve nazımızın geçtiği kimselere samimiyetin ifadesi olarak "sen" diye hitap ederiz.

İbadetler açısından bakıldığında, bilhassa namaz, hac ve oruçta, bu zamirin varlığına dikkat çekilir.

Namaz,”subhaneke” ile başlar, ”iyyake” ile devam eder. Buradaki “ke” zamirleri, insan ile Allah arasında perdesiz ve doğrudan birer münasebet kurmanın ifadesidir.

Haccın nişanesi tavaf ve telbiyelerdir; mü’minler, hac esnasında tekrar tekrar “... Lebbeyk! La şerike leke lebbeyk...” demektedirler. Aynı samimi ve perdesiz manevî münasebet burada daha derin ve müşterek bir şekilde hissediliyor.

Orucun en zirve anı iftar anıdır. Peygamber Efendimiz (asm)'in iftardan evvel yaptığı duanın ruhu ve hayatı hep “ke” zamiri ile inşa ediliyor:

أَللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وَبِكَ آمَنْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ وَصَوْمَ الْغَدِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ نَوَيْتُ فَاغْفِرْلِي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْ
"Ya Rabbim! Senin rızan için oruç tuttum, sana inandım, sana dayandım, senin verdiğin rızıkla orucumu açtım. Yarının orucuna da niyet ettim, benim geçmiş ve gelecek günahlarımı bağışla."(Ebu Davud, Savm: 22; Buhârî Şerhi, Feth’ul-Bâri, I, 13)

Bu duadaki “sen” hitabı orucun, O’na yöneldiğimiz bir ibadet halinden ötesini, yani insanın kendisini Rabbi Rahim’inin huzurunda hazır bir vaziyette hissettiği bir kulluk halini temsil etmektedir. “O” denmemiş, çünkü “O” gaibane ubudiyetin,”sen” ise hazırane ubudiyetin temsilidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü