"Kanundur, kudret değildir, kadîr olamaz. Mistardır, masdar olamaz." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
Mesela, gemileri suyun yüzeyinde tutan ve kaldıran suyun kaldırma kanunu değil, Allah’ın kudret sıfatıdır. Kanun denilen şey ise İlâhî kudretin oradaki icraatına verilen bir isimdir.
Fen adamlarının tabiata fail demeleri, kudretin icraatını izafi bir isme mal etmek demektir. İlâhî kudret âdetullah kanunlarının iktizası olarak kesintisiz bir şekilde icra ediyor. Zaten insanları aldatan da bu istikrar ve sürekliliktir.
“Hâlbuki devamlı mukarenet, illiyete delil olamaz.” (Mesnevi-i Nuriye)
Mukarenet; “bitişiklik, yaklaşma, kavuşma” manasına gelmektedir. Burada “iki şeyin daima beraber vücuda gelmesi” manasında kullanılmıştır. Meyve ile ağaç arasında mukarenet vardır. Yani meyve, daima ağaçtan alınır. Bu süreklilik gafletle bakıldığında illiyete kalbolur; sanki meyveyi ağaç yapıyormuş gibi bir vehme yol açar.
Bu takdirde düşüncemizi şöyle sürdürmemiz gerekiyor: Meyve ağacı da sürekli olarak topraktan çıkıyor. O halde, ağacı da toprağın yaptığını söylemek gerekiyor. Toprağın bu işi tek başına başarması mümkün değil. Meyvenin büyük çoğunluğunu su teşkil ediyor. Toprağın su ile bir ittifak içinde çalışmaları gerekiyor. Bu da yetmiyor, baharın gelmesi lazım. O halde, meyveyi ağaç yapmıyor, o meyve bütün bir kâinattan süzülüyor. Kâinat kimin ise, yerküresi de onun; yerküresi kimin ise üzerindeki bütün ağaçlar onun; su onun, hava onun, bütün elementler onundur.
Misdar; yazının düzgünlüğünü temin etmek için kullanılan cetvel demektir.
Masdar ise, bir şeyin sudur ettiği yani çıktığı yer manasına gelir.
Çizgi cetvelle çizilir, lakin onu çizen, cetvel değildir. Keza, mürekkep kalemden sudur eder, ama yazıyı yazan mürekkep değildir.
Yaratılan her varlık Allah’ın ilminde nasıl takdir edilmişse, o şekilde vücuda gelmektedir. Allah’ın ilmindeki bu ilmî vücutlar birer manevî kalıp gibidirler; eşya, İlâhî irade ve kudretle, bu kalıplara göre yaratılır.
Misdar ve masdar misali, bu ince manayı ders veren bir temsil ve bir teşbih gibidir. Misdar kaderi, masdar ise kudreti ifade eder.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
