"Korkunç bir şeyi gören adam, korku ve hayret içinde kalır, sonra firar etmeye meyleder. Âciz olduğu takdirde tevekkül eder, sonra tesellî yollarını arar." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"(غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ) Havf ve firar makamı olan şu sıfatın mâkablindeki makamlarla münasebatı ise, bu makamın hayret ve dehşet nazarıyla celâl ve cemâl ile muttasıf olan makam-ı rububiyete baktırması; ve iltica ve dehalet nazarıyla ² نَعْبُدُ’deki makam-ı ubudiyete baktırması ve acz nazarıyla نَسْتَعِينُ 'deki tevekkül makamına baktırması; ve tesellî nazarıyla refik-ı daimîsi olan makam-ı recâya baktırmasıdır. Çünkü, korkunç birşeyi gören adam, korku ve hayret içinde kalır, sonra firar etmeye meyleder. Âciz olduğu takdirde tevekkül eder, sonra tesellî yollarını arar."(1)

Celal ismi Allah’ın kahr, intikam, ceza, azamet, haysiyet gibi sıfatlarını temsil eder. Bu sıfatların tecellileri, insanın akıl ve duygularını dehşet ve vahşet içerisinde bırakır. İnsanlarda bu sıfatların dehşetli tecellisinden dolayı korkup kaçma ve bir yere sığınma meyli teşekkül eder. Tabiî burada dehşet ifadesi; azamet ve kibriya manasındadır.

Cemal ismi Allah’ın lütuf, şefkat, af, ihsan, cömertlik, ikram gibi sıfatlarını temsil eder. Bu sıfatlar da kendine iman ve ibadet ile itaat eden kulların taltif ve mükâfatlandırılmasını iktiza eder.

İşte Celal isim silsilesinin dehşetli tecellisinden korkup sığınma ihtiyacı hisseden insan, Allah’ın bu Cemal isim silsilesine sığınır ve onun şefkatli kucağına atılır. Tıpkı annenin çocuğuna bir tokat attıktan sonra, o çocuğun korkup tekrar annenin şefkatli kucağına atılması gibi; insan da aynı şekilde Allah’ın celalî isimlerinin dehşetli ve haşmetli tecellisinden hayretle korkup; cemalî isimlerinin şefkatli ve merhametli kucağına firar eder demektir.

İnsan, kalbinin bir köşesine Rabbinin sevgisini, bir köşesine de Allah korkusunu koymalıdır. Cenab-ı Hakk’ın Rahman, Rahim, Rezzak, Gaffar, Müzeyyin gibi cemalî isimleri muhabbeti iktiza ettiği gibi, Kahhar, Cebbar, Aziz, Mütekebbir gibi celalî isimleri de korkuyu gerektirir. Cenab-ı Hakk’ın; “Cemaline muhabbet etmek, celalinden havf etmek” lazımdır.

(1) bk. İşaratü'l-İ'caz, Fatiha Suresi Tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü