"Mevti veren Odur." Ölüm için “vermek” tabiri kullanılıyor. Bu ne demektir? Tohumun zahiren çürüyüp fakat batınen sümbül hayatına geçmesi; ölüm için nasıl değerlendirilir?

Değerli Kardeşimiz;

Mülk suresinin ikinci âyet-i kerimesinde şöyle buyurulur:

“O, hanginizin daha güzel amel yapacağı (hakkında) sizi imtihan etmek için ölümü ve hayatı yaratandır. O, mutlak azizdir, çok bağışlayandır.”

Hayat, Muhyi isminin tecellisi, ölüm de Mümit isminin tecellisidir. Birincisinde hayat vermek, diğerinde ise ölüm vermek söz konusudur. Her iki ilâhî fiil ile farklı icraatlar sergilenmektedirler. Ölümü tahrip ve sönmek zannedenler, sadece hayatı verme fiiline bakar, ölümü de bu nimetin ortadan kalkması olarak vehmederler. İmate yani öldürme fiili ortadan kalkınca Mümit ismi de tecelli etmemiş olur. Mülk suresinden naklettiğimiz bu âyet-i kerime ölümün de hayat gibi mahlûk olduğunu beyan etmekle böyle yanlış bir anlayışı ortadan kaldırır.

Üstadımız bu konuyu aydınlatmak üzere şu harika misali veriyor:

“Belki, nasıl bir tohum zâhiren ölüp çürüyor; fakat bâtınen bir sümbülün hayatına ve yoğurmasına, yani cüz'î tohumluk hayatından, küllî sümbül hayatına geçiyor. … ”

Bir tohum çürüdüğü zaman onun tohumluk hayatı son bulmuş olur, onun yerine sümbül verme fiili devreye girer. Tohum yapmak bir İlâhî fiil olduğu gibi, sümbül yapmak da ayrı bir İlâhî fiildir.

İşte hayat verme, tohum yaratma gibi, ölüm verme ise sümbül yaratma gibidir.

Mektubat’taki şu ifadeler de bu konuda büyük bir pencere açar:

“ … Mevtin küçük bir kardeşi olan nevme ait ilmî ve düsturî olarak altı nükte-i hakikati, âyât-ı Kur'âniyenin işaret ettiği vecihte beyan edeceğiz.”

Üstad hazretleri bu ifadesinde uykuyu ölümün küçük kardeşi olarak tavsif ediyor. Uyku, sadece uyanıklık halinin son bulması olmayıp, başlı başına ve çok mühim bir hâdisedir. İnsan ne uyuma fiilini ne de uyanma fiilini kendi iradesiyle yapamaz. Her ikisi de Allah’ın yaratmasıyladır ve insana büyük birer rahmettirler. Uyumayı ölüme, uyanmayı dirilmeye misal olarak düşündüğümüzde bu iki fiilimizden birincisi Mümit isminin, ikicisi ise Muhyi isminin birer tecellisi gibidirler.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü