Nefsimizi doğru bir şekilde nasıl sorgularız? Hakikate ulaşmada nefsimize ne gibi sorular sormak gerekir?

Değerli Kardeşimiz;

Cenab-ı Hak insanın ruhuna nefis denilen bir duygu yerleştirmiş, bu duygunun özelliği insanları kötülüğe sevketmektir. Bu konuda Yusuf suresindeki bir ayette اِنَّ النَّفْسَ َلاَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ اِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّى [“Şüphesiz nefis daima kötülüğe sevk eder-ancak Rabbim rahmet ederse o müstesna.” (Yusuf, 12/53)] buyrulmaktadır. Hadiste de اَعْدٰى عَدُوِّكَ نَفْسُكَ الَّتِى بَيْنَ جَنْبَيْكَ “Senin en zararlı düşmanın, nefsindir.”(1) diye beyan edilmektedir.

İşte insan, kendisine Cenab-ı Hak tarafından verilen akıl ve kalp duyguları ile vahyin ışığı altında nefsi ile mücadele ederek onun terbiyesine çalışacaktır. Bu mücadele "en büyük cihat" olarak kabul edilir. Üstad'ın tabiriyle,

"Herkes kendi âleminde bir kumandan olduğundan, âlem-i asgarında cihad-ı ekber ile mükelleftir."(2)

Evet, terbiye-i nefs ile yani gayrimeşru arzularına set çekerek onu terbiye-i Kur'aniye ile terbiye etse ve onu kemalata doğru koştursa saadeti dareyne mazhar olur. Aksi takdirde nefsinin arzularının bir matiyesi olur.

Mesela, Üstad'ın dediği gibi nefis hizmette geri ücrette ileride olmak ister. Öyleyse nefsimizi hizmette ileri ücrette geri bırakmak için gayret edeceğiz. Nefis kusurları kendine almaz, avukat gibi kendini müdafa etmek ister, buna karşı insan hakperestliği nefisperestliğe tercih edecek; kusurunu görecek ve kusurunu gösterenlerden memnun olacak.

Demek ki biz kendimize "nefsimin kötü isteklerine karşı mücadele ediyor muyum, kusurlarımı görüyor muyum, nefsimin avukatı mıyım? Yoksa, hakperest miyim? Hizmet peşinde mi, ücret peşinde miyim, onu ulvi şeylere yönlendiriyor muyum?" gibi sorular sorabiliriz.

Dipnotlar:

(1) bk. el-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, 1:143; Gazâlî, İhyâ-u Ulûmi’d-Dîn, III, 4.
(2) bk. Divan-ı Harbi-i Örfi, Yaşasın Şeriat-ı Ahmedi (asm).

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü