"O arşlardan üçünü mahlukat-ı arziye üstünde gezdiriyor." Üç arş hangisidir? Biri su ise, su yerden kaynamıyor mu? Yani mahlukatın üzerinde değil altında olmuyor mu?
Değerli Kardeşimiz;
Yirmi Dördüncü Mektup'ta geçen cümle şöyledir:
"Havayı emir ve iradesine bir nevi arş ve nur unsurunu ilim ve hikmetine diğer bir arş ve suyu ihsan ve rahmetine başka bir arş ve toprağı hıfz ve ihyasına bir çeşit arş yapmış; o arşlardan üçünü mahlukat-ı arziye üstünde gezdiriyor." (Mektubat, Yirmi Dördüncü Mektup, İkinci Makam.)
Burada dört tane arş tecellisi vardır: Toprak, su, hava ve nurdur. Mahlukat-ı arziye üstünde gezen üç arş ise su, hava ve nurda tecelli eden arşlardır. Toprak ise mahlukatın üstünde değildir.
"O arşlardan üçünü, mahlukat-ı arziye üstünde gezdiriyor." ifadesinde; hava, su ve toprağın, arz menşeli olmasına, nur ve ışığın ise Güneş menşeli olmasına işaret ediyor. Yani nur, dünyaya hariçten gelirken, hava, su ve toprak, dünyanın kendi içinde olan unsurlardır. Asıl maksat bu manadır yoksa yükseklik ve alçaklık gibi mefhumlar değildir.
Yani suyun “mahlukat-ı arziye üzerine serilmiş” ifadesinde mecaz vardır. Tıpkı "tahta oturdu" ifadesinde, padişah "idareyi ele aldı" manasının ifade edilmesi gibi.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü