"Senin hayatının gayelerinin icmali dokuz emirdir." Buradaki Altıncı ve Sekizinci gayeler arasındaki fark nedir?

Değerli Kardeşimiz;

"Altıncısı: Zevilhayat olanların, tezahürât-ı hayatiye denilen, Hâlıklarına tahiyyâtları ve rumûzât-ı hayatiye denilen, Sânilerine tesbihatları ve semerat ve gayât-ı hayatiye denilen, Vâhibü’l-Hayata arz-ı ubûdiyetlerini bilerek müşahede etmek, tefekkürle görüp şehadetle göstermektir." (Sözler, On Birinci Söz)

Burada hayat sahibi varlıkların hayatları ile Allah’a sundukları tahiyye, tesbihat ve ubudiyetleri bilerek gözlemlemek ve tefekkür ile okuyup şahitlik etmektir. İnsan geniş ve kuşatıcı fıtratı sayesinde bütün varlıklara vekillik edecek ve bütün varlıkların fıtri kulluklarını temsil edecek bir kıvamda ve seviyededir. Evet, bütün varlıkların kendilerine verilen vazifelerini yerine getirmeleri, onların ibadetlerinin Allah'a arzını ve ibadetlerini şuur sahiplerine göstermek anlamındadır.

"Sekizincisi: Şu âlemdeki mevcudatın her biri kendine mahsus bir dille Hâlıkının vahdâniyetine ve Sâniinin rububiyetine dair manevi sözlerini fehmetmektir. (bk. age., a.y)

Burada bütün varlıkların kendilerine özgü bir dil ile Allah’ın varlığına ve birliğine şahitlik etmelerini okumak anlamını ifade ediyor. Atomlar, madenler, bitkiler, hayvanlar, cinler, insanlar, melekler vesaire bütün mevcudat kendilerine özgü bir dil ile Allah’ın varlığına ve birliğine şahitlik edip tevhidi ilan ediyorlar ve insan bu ilanı bu şahitliği tefekkür ile anlamakla mükelleftir. Ayetler de geçen "deveye, dağlara, arıya vs bakmaz mısınız?" mealindeki ifadelerin hepsi bu kategoride değerlendirilebilir.

Altıncısında hayat sahibi varlıkların tahiyye, tesbihat ve ubudiyetlerinden bahsederken, sekizincisinde ise bütün mahlukat ve mevcudatın kendilerine özgü bir dil ile tevhidi ilan etmesinden bahsediliyor.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü