Birinci Makale, Sekizinci Mukaddeme
İçerikler
-
"Mahiyet-i ilim bir dahi olsa, suret-i tedrisi başkadır." cümlesini izah eder misiniz?
-
"Ebnâ-yı mazinin bir derece safî olan ahlâk ve halis olan hissiyatları galebe çalarak gayr-ı münevver olan efkârlarını istihdam ederek şahsiyat ve ihtilâfat meydanı aldı." İzah eder misiniz?
-
"Millet-i İslâm, üç yüz seneye kadar mümtaz ve serfiraz ve beş yüz seneye kadar filcümle mazhar-ı kemâldir." 1200-1800'lü yıllar kastediliyor, 1453 İstanbul fethine rağmen Osmanlı niye mazi oluyor?
-
"Fakat ebna-yı müstakbelin bir derece münevver olan efkârları, heves ve şehvetle muzlim olan hissiyatlarına galebe ederek..." İzah eder misiniz?
-
"Garaz ve husumet ve meylü’t-tefevvuku tevlid eden hissiyat ve müyûlât ve kuvvet idi." Hissiyat, müyûlât ve kuvvet; nasıl meylü’t-tefevvuku tevlid ediyor?
-
"Biz ehl-i haliz, namzed-i istikbaliz." Hal ehli "Yaşadığı anın kıymetini bilen, onu değerlendiren, haline ve durumuna razı olan" demek iken; burayı nasıl anlamalıyız?
-
"Mazi ülkesinde ekseriyetle hükümfermâ kuvvet ve hevâ ve tabiat ve müyûlât ve hissiyat olduğundan; seyyiatından biri,.." İzah eder misiniz?
-
"Hem de keşf-i hakikate mani olan iltizam ve taassup ve taraftarlığın müdahaleleri idi." Bunlar hakikatin keşfine nasıl mani oluyorlar?
-
"Taassup ve safsatasını terk ederek nasın icma ve tevatürünü tasdik ettiği gibi, birden mezhep ve mesleğini tebdil etmeye muztar kalıyor." İzah eder misiniz?
-
"Fennin himmetiyle, zaman-ı halde filcümle, inşaallah istikbalde bitamamihî hükümfermâ, kuvvete bedel hak ve safsataya bedel burhan..." Teknik anlamda aklın hakimiyeti görünüyor da diğerlerinden eser yok gibi, izah eder misiniz?
-
"Hakaik-i İslâmiyetin güneşi, evham ve hayalât bulutlarından kurtulmuş, her yeri tenvire başlamıştır..." Oysa bilimin Batı'dan çıktığı malum. Akıl hissiyattan üstün müdür?
-
"Hem de meşveret-i efkârın mehasinindendir ki: Makasıd ve mesalik, burhan-ı kàtı’ üzerine teessüs ve her kemâle mümidd olan hakk-ı sabit ile hakaikı rapteylemesidir. Bunun neticesi: Batıl, hak suretini giymekle efkârı aldatmaz." İzah eder misiniz?
-
"Telâhuktan neşet eden tenevvür-ü efkârla toprağa benzeyen evham ve hayalâtı..." Neden evham toprağa benzetilmiş olabilir?
-
"Eğer istersen, istikbal içine gir, bak: Hakikatlerin meydanında hikmetin taht-ı nezaret ve murakabesinde, teslis içinde tevhidi arayanlar, safsata ederek asıl tevhid-i mahz ve itikad-ı kâmil ve akl-ı selim kabul ettiği akide-i hak ile mücehhez..." İzah?
-
"Kur’ân’ın üslûb-u hakîmânesine yemin ederim ki: Nasârâyı ve emsalini havalandırarak dalâlet derelerine atan, yalnız aklı azl ve burhanı tard ve ruhbanı taklit etmektir. Hem de İslâmiyeti daima tecellî ve inbisat-ı efkâr nisbetinde hakaiki..." İzahı?
-
"Zâhirden ubûr ediniz. Hakikat sizi bekliyor. Fakat gördüğünüz vakit incitmeyiniz. Esah ve lâzım…" ifadesini izah eder misiniz?