"Şübehat ve şükûkun üç menbaları vardır..." Buradaki üç menbayı izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Şübehat ve şükûkun üç menbaları vardır. Şöyle: Eğer maksud-u Şâri’den ve efkârın istidatları nispetinde olan irşaddan tecahül edip, bütün evham-ı seyyienin yuvası hükmünde olan şöyle bir mağlâta ile itiraz edersen ki, şeriatın başı olan Kur’ân’da üç nokta vardır:

"Birincisi: Kur’an’ın mâbihi’l-imtiyazı ve vuzuh-u ifade üzerine müesses olan belâgata münafîdir ki vücud-u müteşabihat ve müşkülattır."

"İkincisi: Şeriatın maksud-u hakikisi olan irşad ve talime münafîdir ki fünun-u ekvanda bir derece ibham ve ıtlakatıdır."

"Üçüncüsü: Tarîk-ı Kur’an olan tahkik ve hidayete muhaliftir; işte o da bazı zevahiri, delil-i aklînin hilafına imale edip hilaf-ı vakıa ihtimalidir."(1)

Genellikle Kur’an’a itiraz edilen noktalar üç tanedir.

"Birincisi: Kur’ân’ın mâbihi’l imtiyazı ve vuzuh ve ifade üzerine müesses olan belâgate münafidir ki, vücud-u müteşabihat ve müşkilâttır."

Kur’an’ın en seçkin ve en iddialı olduğu yönü belagattir ve mucizeler de bu belagat üzerine tesis edilmiştir. Oysa belagat ilminde makbul olmayan müteşabih ve mecaz sanatları Kur’an'da çoklukla kullanılıyor, bu belagat ile nasıl izah edilebilir? Yani Kur’an’ın müteşabih ifadeleri çoklukla kullanması bir eksiklik bir kusur değil midir?

"İkincisi: Şeriatın maksud-u hakikîsi olan irşad ve tâlime münafidir ki, fünun-u ekvanda bir derece ipham ve ıtlakatıdır."

Kur’an kainattan bahsederken çok yüzeysel ve genel ifadeler kullanıyor. Oysa eğitim ve öğretimin temel esası, geniş ve ayrıntılı bilgi vermekle olur. Kur’an’ın fizik, kimya, biyoloji vesaire gibi fenni ilimlerden derinlemesine ve ayrıntılı bir şekilde bahsetmemesi bir kusur bir noksanlık değil midir?

"Üçüncüsü: Tarik-i Kur’ân olan tahkik ve hidayete muhaliftir. İşte o da bazı zevâhiri, delil-i aklînin hilâfına imâle edip, hilâf-ı vâkıa ihtimalidir."

Kur’an'daki bazı ifade ve bilgilerin akli deliller ile çelişiyor gibi görünmesi ya da algılanması, yine bir kusur ve noksanlık değil midir? Mesela, Kur’an’ın semayı yedi tabakaya ayırması mevcut fenni anlayışa muhalif gibi duruyor.

Bahsin devamında ise bu üç itiraza gayet tatmin edici bir cevap veriliyor.

(1) bk. Muhakemat, Üçüncü Makale (Unsuru'l-Akide), İkinci Maksat.

İlgili ders videosu için tıklayınız:
- Prof. Dr. Şadi Eren, Muhakemat Dersleri (51. Bölüm).

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü