"Vahidiyet ise, bütün o mevcudat birinindir ve birine bakar ve birinin icadıdır demektir. Ehadiyet ise her şeyde Hâlık-ı külli şey’in ekser esması tecelli ediyor demektir." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
Allah, Vahid'dir, birdir. Sıfatlarının tecellileri bütün mahlukatı kuşatmıştır. Nihayetsiz kudret, sonsuz ilim, mutlak irade ancak o Vahid'e mahsustur.
Allah, Ehad'dir, birdir. Mümkin ve mahluk olmayan, başlangıcı ve sonu bulunmayan yegâne Zat odur. Mahlukatın zatlarındaki bütün noksanlıklardan, sıfatlarındaki bütün eksikliklerden, fiillerindeki bütün âcizliklerden münezzeh olan ve onların hiçbirine benzemeyen yegâne bir, tek bir, benzersiz eşsiz bir ancak odur.
Ehad, Allah’ın zatının birliğini ifade etmektedir. Ehad; "Yegâne birdir", "Şeriksiz birdir", "Gayrısı hep mahluk, maadası hep mümkin olan birdir." Allah’ın zatı bir olduğu gibi, kudsî mahiyeti hiçbir mahiyete benzemez, mekândan, zamandan, cisimden ve cisme ait bütün hususiyetlerden münezzehtir.
Allah birdir; onun şeriki, naziri, zıddı ve benzeri yoktur, maddeden mücerreddir. Bu kâinat onun mülküdür. Vücudu vacib ve bütün kemal sıfatlarla muttasıf, hiçbir yardımcıya muhtaç olmayan, umum mevcudatı en mükemmel şekilde yaratan, onları sonsuz kolaylıkla idare eden, tedbirlerini gören odur. O naziri, misli, zıddı ve benzeri olmayan muinsiz bir Ehad’dir.
Hatibî, vahidiyet ve ehadiyet mefhumlarını şu şekilde açıklar:
“Ehadiyet zatın birliğidir, Vahidiyet ise sıfatta ortaklığı red içindir.”
Cenâb-ı Hakk’ın ehadiyeti cihetiyle her bir mahlukuna hususi bir teveccühü var. Semadaki her yıldız, zemindeki her çiçek, deryadaki her balık bu teveccühden kendi kabiliyetine göre bir nasip ve bir şeref payı almakta. “Beni o parlatıyor”, “Beni o gezdiriyor”, “Beni o yüzdürüyor”, “Beni o büyütüyor”, “Beni o açtırıyor”, gibi...
Âlemlerin Rabbi olan Allah’ın, her insana da ayrı bir teveccühü var. Her birini değişik sıkıntılarla yahut ayrı nimetlerle farklı imtihanlara tabi tutuyor. Simasını diğer insanlardan farklı kıldığı kulunu, ayrı hadiselerin içine atıyor. O Zat-ı Ehad, cennette de her bir kuluyla bizzat alakadar olacak, her birini ayrı derecelerde rızıklandıracak, onlara farklı seviyelerde sürur ve zevk tattıracak. Ve Ehad ismi de kemaliyle o âlemde tecelli edecek.
İlave bilgi için tıklayınız:
- "Vahidiyet", "Vahdaniyet", "Ehadiyet" ve "Ferdiyet" kavramlarını ve farklarını genişçe açar mısınız?
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
