"Zihinlerin istidadı olmayan meselelerde veyahut zamanın kabiliyeti olmayan noktalarda, bir fezleke ile icmal etmiştir, füruatı akıllara havale etmiştir." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"Ve aynı zamanda, lüzum görülen meselelerde, ihtiyaca göre izahatta bulunmuştur. Lüzumlu olmayan yerlerde veya zihinlerin istidadı olmayan meselelerde veyahut zamanın kabiliyeti olmayan noktalarda, bir fezleke ile icmal etmiştir. Yani, esasları vaz etmiş, fakat o esaslardan alınacak hükümleri veya esasata bina edilecek füruatı akıllara havale etmiştir."(1)
Kur’an, kıyamete kadara gelecek olan bütün insanların her türlü ihtiyaçlarına cevap vermiş, her meseleyi en ince teferruatına kadar izah ve tafsil etmiştir. İnsanlık için lazım ve ihtiyaç olmayan hususları da zikretmeyerek ya da hulasa olarak ifade ederek zihinleri meşgul etmemiştir. Burada bu hususların niçin tafsilatlı olarak izah edilmediğinin sebepleri izah ediliyor
Bir kısmı lüzumlu veya ihtiyaç olmadığı için izah edilmemiştir. Yani Kur’an meseleyi izah ederken muhatabın istifade ve maslahatına bakıyor. Fayda vermeyecek malumatların tafsilatı ile izah edilmesi belağate uygun düşmez.
Diğer bir kısmı ise, zihinlerin kabiliyetli olmamasından veya akılların idrak edemeyeceğinden dolayı zikredilmemiştir. Meselâ; atomdan ve onun içindeki proton ve nötrondan bahis açsa, muhatabın büyük bir kısmı bundan bir şey anlamaz ve anlayamaz. Zira zemin ve zaman müsait değildir. Öyle ise Kur’an meseleleri izah ve şerh ederken, herkesin kavrayabileceği hususları zikrediyor. Ama bunun yanında Kur’an, her meselenin esasını zikrettikten sonra, teferruat kısmını ve fer’î meseleleri akla havale ediyor. Yani Kur’an her meseleyi tafsil etmeyip bir kısmını akla havale ederek, hem insana kıymet atfetmiş hem de talim hususunda ortaya mühim bir usul koymuş oluyor.
İnsan zihni Kur’an içinde matvî/dürülmüş ve mahfi olan işaretlerin yardımı ile birçok meselede faal oluyor. Bu yüzden, üç yüz elli bin tefsir kaleme alınmıştır. Bu kaide maddî ve manevî her hususta böyledir. İtikada ait birçok teferruat noktaları Kur’an esaslarının içinde ahz edilmiştir. İlm-i kelamdaki birçok itikadî ve manevî hususlar, içtihadîdir ve aklî tefekkürün neticesidir.
(1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, Bakara Sûresi, Âyet: 23, 24
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü