"Bir nevi iken, binler nevi hükmünde yaratmak" ne demektir?

Değerli Kardeşimiz;

Allah insanı öyle terbiye etmiş ve öyle donatmış ki, onun bir ferdi sair türlere bedeldir. Allah, insana sayısız hissiyat ve cihazlar vermiş ve duygularına sınır koymamış ki, çok makam ve mertebeleri elde edebilsin ve kâinatın halifesi ve neticesi olduğunu gösterebilsin.

Bu imtihan dünyasında insana cüz’i irade verildiği için insanlar akıl ve kalplerini, his dünyalarını ve bütün organlarını diledikleri gibi kullanmakta serbes bırakılmışlardı. Bu hürriyeti hayır ve şerrin binlerce yolunda ayrı ayrı sahalarda, farklı derecelerde kullanan insanların her biri ayrı bir âlem hükmünü geçmiştir. Böylece bir tek insan nev’inden insanlar sayınınca farklı âlemler yaratılmıştır. Bu farklılık ahirette cennet ve cehennemin muhtelif saadetleri veya azapları olarak tezahür edecektir.

İnsan, fıtrat ve mahiyet olarak bütün kâinata mukabil gelecek bir istidatta yaratılmıştır. İnsan sahip olduğu maddî ve manevî cihazlar, latifeler ve duygular sayesinde, Allah’ın bütün esmâ ve sıfat tecellilerini tartıp ölçebilir. Kâinatın umumunda yazılı olan İlâhi hakikatler, aynı şekilde insanın mahiyetinde de yazılmıştır.

Mesela hiçbir hayvan taifesi Allah’ın bütün isim ve sıfatlarına tam bir ayine olamaz. Olsa olsa birkaç isme güzel bir ayna olur. Bu yüzden, bir insan, Allah’ın bütün isim ve sıfatlarına tam bir ayna olması, ahsen-i takvim suretinde yaratılması cihetiyle bütün hayvanlardan daha üstündür.

“İ’lem eyyühe’l-azîz! İnsanın bir ferdi, ihâta-i fikriyesiyle, aklıyla, kalbinin vüs’atiyle bir nevi külliyet kesbeder. Ve kezâ, insanın bir ferdi, hilâfet hususunda âlemin eczasıyla şuurca alâkadar olduğundan, nebatî olsun hayvanî olsun pek çok nev’ilerde tasarruf sahibi bulunduğundan, nevi’ gibidir. Ve bu itibarla insanın bir ferdi nevi’ler sırasına geçer.” Mesnevi-i Nuriye

Bu paragrafta insanın diğer canlı nevilerinden üstünlüğü, onun fikrinin ihatası ve kalbinin vüsatiyle nazara veriliyor ve bu üstünlüğün onu arza halife yaptığı ve diğer neviler üzerinde tasarrufa yetkili kıldığı ifade ediliyor.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü