"Çok antika nevilerini liste gibi birer yerlerde öyle toplayıp süslettirir." ifadesini açar mısınız, burada insan ne yapıyor?
Değerli Kardeşimiz;
"Ve madem, bu mahiyetteki arzın her tarafına hükmeden ve ekser mahlûkatına tasarruf eden ve ekser zîhayat mevcudatını teshir edip kendi etrafına toplattıran ve ekser masnuatını kendi hevesatının hendesesiyle ve ihtiyacatının düsturlarıyla öyle güzelce tanzim ve teşhir ve tezyin ve çok antika nevilerini liste gibi birer yerlerde öyle toplayıp süslettirir ki, değil yalnız ins ve cin nazarlarını, belki semavat ehlinin ve kâinatın nazar-ı dikkatlerini ve takdirlerini ve Kâinatın Sahibini nazar-ı istihsanını celbetmekle, gayet büyük bir ehemmiyet ve kıymet alan ve bu haysiyetle bu kâinatın hikmet-i hilkati ve büyük neticesi ve kıymetli meyvesi ve arzın halifesi olduğunu fenleriyle, san’atlarıyla gösteren ve dünya cihetinde Sâni-i âlemin mucizeli san’atlarını gayet güzelce teşhir ve tanzim ettiği için, isyan ve küfrüyle beraber dünyada bırakılan ve azabı tehir edilen ve bu hizmeti için imhal edilip muvaffakiyet gören nev-i beni âdem var."
"Ve madem, bu mâhiyetteki nev-i benî âdem, mizaç ve hilkat itibarıyla gayet zayıf ve âciz ve gayet acz ve fakrıyla beraber hadsiz ihtiyacâtı ve teellümâtı olduğu halde, bütün bütün kuvvetinin ve ihtiyarının fevkinde olarak, koca küre-i arzı, o nev-i insana lüzumu bulunan her nevi madenlere mahzen ve her nevi taamlara ambar ve nev-i insanın hoşuna gidecek her çeşit mallara bir dükkân suretine getiren gayet kuvvetli ve hikmetli ve şefkatli bir mutasarrıf var ki, böyle nev-i insana bakıyor, besliyor, istediğini veriyor."(1)
Bahsi geçen yerde, ayetlerde, dünyanın semavat ile denk tutulmasının incelikleri ve hikmetleri izah ediliyor. Dünya semavata nisbeten çok küçük ve hakir olmasına rağmen, ayetlerde ikisi denkmiş gibi aksettiriliyor.
Üstadımız da dünya semavata nisbetle çok küçük ve hakir olabilir, lakin içinde bulunan insanlar, cinler, hayvanlar, bitkiler, hayatlar, ilahî san’at ve eserler açısından çok çeşitli ve zengin bir yapıya sahiptir.
Bilhassa insanın meskeni olması açısından dünya manevî değer açısından semavattan geri olmadığı gibi ileri de sayılabilir. Bu yüzden, ayetlerde dünya ve sema birlikte ifade edilmektedir.
Dünya Allah'ın isim ve sıfatlarına ayna ve liste olma bakımından ahirete mahsulat gönderen bir tarladır. Bu yüzden, dünya ilahî isimlerin en parlak ve en güzel tecelli ettiği bir ayna, bir mahal ve bir mesken hükmündedir. Dünyanın bu hususiyette yaratılmasının asıl nedeni, kâinatın halifesi durumunda olan insanın burada yaşıyor olmasıdır.
İnsan nasıl kâinatın yaratılmasına sebep teşkil etmiş ise, onun hanesi ve meskeni durumunda olan dünya da ilahi isimleri talim etme, anlama ve okuma hususunda bir mektep şeklinde yaratılmıştır. Dünyanın sema kadar değerli olmasının altında bu incelikler yatmaktadır.
(1) bk. Şualar, Dokuzuncu Şua.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
