"Fakat her nevin lisanı çok geniş olmasından, fikir yoluyla sıfat ve esma-i İlahiyeyi ilmelyakin ile izan etmek için akıl çok çabalıyor, sonra tam görür." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

“Evet ben, Hülâsatü’l-Hülâsa’yı okuduğum zaman, koca kâinat, nazarımda bir halka-i zikir oluyor. Fakat her nevin lisanı çok geniş olmasından, fikir yoluyla sıfat ve esma-i İlâhiyeyi ilmelyakîn ile iz’an etmek için akıl çok çabalıyor, sonra tam görür.” (Emirdağ Lâhikası-I, 91. Mektup)

Kâinatın umumunda tecelli eden isim ve sıfatları okumak, tefekkür etmek hem çok zor hem çok zahmetli hem de dikkati dağıtan bir faktördür. Tıpkı denizin üzerine çok büyük harflerle kelime-i tevhidi yazmak gibi bu kelimeyi okuyabilmek için denizi kuşbakışı görecek bir mevkiye çıkmak icap eder ki bu çok zor ve zahmetli bir iştir.

Bu sebeple Allah kâinatın yüzünde tecelli eden o büyük delilleri birde küçük ölçekte ve okunaklı boyutta insanın suretinde yani insanın cephesine yazmış ki herkes kolaylıkla o tecellileri okuyabilsin. Tıpkı denizin her damlasına küçük ve okunaklı kelime-i tevhidin imla edilmesi gibi.

Vahidiyet ilahi isim ve sıfatların kâinatın genelindeki külli bir tecellisi iken, ehadiyet ise aynı tecellinin cüzi ve şahsi bir şekilde tezahür etmesi anlamına geliyor. Bütün çiçeklerin üzerinde tecelli eden isimleri okumak vahidiyet, bir tek çiçek üstünde aynı tecelliyi okumak da ehadiyet oluyor. Vahidiyet tecellisini okumak için çok çaba gerekiyor, ehadiyet tecellisi ise -ona göre- çok daha kolay ve zahmetsiz bir şekilde okunabilir.

“Hakikat-ı insaniyeye baktığı vakit, o cami mikyasda, o küçük haritacıkta, o doğru nümunecikte, o hassas mizancıkta, o enaniyet hassasiyetinde öyle kati ve şuhudî ve iz’anî bir vicdan, bir itminan, bir iman ile o sıfat ve esmayı tasdik eder. Hem çok kolay, hem hazır yanındaki âyinesinde hiç uzun bir seyahat-ı fikriyeye muhtaç olmadan iman-ı tahkikiyi kazanır ve اِنَّ اللّٰهَ خَلَقَ اْلاِنْسَانَ عَلٰى صُورَةِ الرَّحْمٰنِ hakiki bir manasını anlar. Çünkü Cenâb-ı Hak hakkında suret muhal olmasından, suretten murat, sirettir, ahlak ve sıfattır.” (bk. age.)

İlave bilgi için tıklayınız:

- EHADİYET.

- "Vahidiyet", "Vahdaniyet", "Ehadiyet" ve "Ferdiyet" kavramlarını ve farklarını genişçe açar mısınız?

- "Vahidiyet içinde ukulü boğmamak için, daima o vahidiyet içinde ehadiyet cilvesini gösteriyor." İzah edip "Vahidiyet" ve "Ehadiyet" kavramlarını açıklar mısınız?

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü