"Hem, bak; bu dokunan şeyler, bu nesc olunan münakkaş kumaşlar bir tek maddeden yapılıyor." Bu cümlede geçen “bir tek madde” ifadesini nasıl anlamalıyız?

Değerli Kardeşimiz;

Bu cümleyi iki şekilde değerlendirebiliriz:

Birisi, dünyamızın Güneş'ten koptuğu ve ilahi bir terbiyeden geçerek bugünkü hali aldığı düşünüldüğünde, o tek maddeyi Güneş'ten kopan o ateş küresi yahut onun da temel maddesi olan hidrojen olarak kabul edebiliriz.

Ancak burada daha ağırlıklı olan mana, her elementi o tek madde olarak düşünmemizdir. Birisi için vereceğimiz hüküm onların tümü için de geçerli olacaktır. Mesela, o tek maddeyi “demir” maddesi olarak kabul edelim. Ispanaktan bedenimize kadar her yerde vazife yapan o madde kimin ise, onun bütün faaliyet sahası da onun mülküdür.

Paragrafın sonundaki hüküm cümlesinden de bu mana anlaşılıyor:

“Öyle ise, bütün nesc olunan sanatlı şeyler, ona mahsustur.”

Bir kumaşın on çeşit ipten dokunduğunu düşünelim. Bu iplerden birisi kimin ise o kumaş da onundur. Bu hüküm her bir ip için de aynen geçerlidir.

Elementler de bizim ve diğer canlıların dokundukları ipler gibidir. Hangi elemente baksak “Bu ip kimin mülkü ise, bununla dokunan bütün varlıklar da onundur.” hükmünü rahatlıkla verebiliriz.

Haşiyede geçen, “masnuât-ı İlâhiyenin nescine, nakşına menşe' ve müvellid ve beşik olan hava, su, ziyâ, toprak unsurları” ifadesinde bu ipler sanki dört ana unsur olarak nazara verilmiş bulunuyor. Bu unsurların her birini müstakil olarak düşünüp, “Bu unsur nelerde ve nerelerde vazife yapıyorsa, o sahanın tamamı bu unsurun sahibine aittir.” deriz.

Misal olarak su unsurunu düşünelim. Dünyanın üçte ikisi su olduğu gibi, insan vücudunun da yaklaşık olarak üçte ikisi sudur. Bütün hayvanlarda ve bitkilerde, farklı nisbette de olsa, temel yapı taşı su olarak karşımıza çıkar. O halde su unsurunun bulunduğu ve vazife yaptığı her cisim suyun yaratıcısının mülküdür.

“İnkâr edenler görmediler mi ki, göklerle yer bitişik iken biz onları ayırdık, hayatı olan her şeyi sudan yaptık; hâlâ inanmıyorlar mı?” (Enbiya, 21/30)

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü