"Hem insana benzer ki, o Sani-i Zülcelalin makasıd-ı külliyesini bilir, bir ubudiyetle tevfik-i hareket ederler." Devamıyla izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Hem insana benzer ki, o Sani’-i Zülcelal’in makasıd-ı külliyesini bilir bir ubudiyet ile tevfik-i hareket ederler. Hem insanın hilafına olarak hazz-ı nefisten ve cüz’î ücretlerden tecerrüd ederek yalnız Sani’-i Zülcelal’in nazarı ile emri ile teveccühü ile hesabı ile namı ile ve kurbiyetiyle ihtisas ile ve intisab ile hasıl ettikleri lezzet ve kemal ve zevk ve saadeti kâfi görüp, halisen muhlisen çalışıyorlar."(1)

Sualin cevabına geçmeden önce, Mesnevi-i Nuriye’deki bir hakikat dersini hatırlayalım:

"Hayvaniyetten çık, cismaniyeti bırak, kalp ve ruhun derece-i hayatına gir."(2)

İnsanın, toprağa ekilen bir tohum gibi, ana rahminde rahim duvarına yapışarak büyümesini sürdürmesi onun nebati ve cismani cihetidir. Yemesi, içmesi, görmesi, işitmesi, hareket etmesi gibi bitkilerde bulunmayan vasıfları onun hayvani cihetini teşkil eder.

İnsaniyet akılla başlar. İnsan düşünmekle hayvanlardan ayrılır. Bir mümin akıl ve düşünceye sahip olma yönüyle inanmayanlarla müşterektir. Ancak insan, iman ile inanmayanlardan ayrılır ve “insaniyet-i kübra olan İslamiyet”le şereflenir.

"İman insanı insan eder, belki insanı sultan eder."(3)

İşte, meleklerin insanlarla müşterek noktaları, onun menen terakki ettiren; iman, marifet, muhabbet gibi ulvi kıymetlerdir. İnsan, bu yönüyle terakki etmekle meleklerden üstün olabilir. Aksi halde, ayet-i kerimede haber verildiği gibi, hayvanlardan daha aşağı bir derekeye düşer.

Bahse konu olan bu cümle, bir yönüyle meleklerin insana benzemesini ortaya koyarken, aynı zamanda insanın da melekler gibi olmasının yolunu gösterir. Bunun için insan;

- Hazz-ı nefisten ve cüz’î ücretlerden tecerrüd ederek,

- Allah’ın rızasına teveccüh ve emirlerine uyarak,

- Yaptığı işleri nefis hesabına değil, Allah namına ve onun rızası dairesinde icra ederek,

- Kalbinde onun yakınlığını hissetmeye çalışarak,

- İmanla, Allah’a intisab ederek, onun kulu olmanın, misafiri olmanın, mahluku ve memlükü olmanın manevi hazzını tadarak “kemale, zevke ve saadete” erebilir.

Dipnotlar:

1) bk. Sözler, Yirmi Dokuzuncu Söz, Birinci Maksat.

2) bk. Mesnevi-i Nuriye, Zühre, (On Yedinci Lem'a) On Dördüncü Nota.

3) bk. Sözler, Yirmi Üçüncü Söz, Birinci Mebhas.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü