"Her şeyin, her hükmün vücuda gelmesi bir illete binaen olduğu gibi, bir maslahata dahi tâbîdir. Fakat maslahat illet değildir." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Namazı niçin kılıyor, içkiyi neden içmiyoruz? Allah birincisini emrettiği, ikincisini de yasakladığı için.

Salih amel işlemenin illeti Allah’ın emri, haramlardan sakınmanın illeti de Allah’ın nehyi, yâni yasaklamasıdır.

Bu emirleri tutmanın ve bu yasaklardan sakınmanın sayılamayacak kadar çok faydaları da vardır. Ancak, bu hikmetler illet yerine geçemezler.

Bir misal: Orucun insan sağlığına pek çok faydası var. Fakat oruç o faydalar için tutulmaz. Bir insan imsaktan on dakika sonra aç durmaya başlasa ve yatsıdan bir saat sonrasına kadar hiçbir şey yemese ve içmese, orucun faydaları fazlasıyla yerine gelir, ama o açlığa oruç denmez. Böyle yapan kişi oruç tutmuş olmaz. O açlığın ibâdet olması için Allah’ın emrettiği şekilde uygulanması gerekir.

Başka bir misal: İçkinin düşünce sistemini bozduğu ve davranış bozukluğuna yol açtığı bir hakikat. Ancak, bu menfilikler, içkinin haram olmasının illeti değildirler, hikmetidirler. Faraza, bir insan, içkiden hiç sarhoş olmasa yahut içkinin bu zararını ortadan kaldıracak bir çare bulunsa içkinin haram olması yine devam eder. Çünkü içkinin haram olmasının illeti, Allah’ın onu yasaklamış olmasıdır. Bu yasak devam ettiğine göre içkinin haramiyeti de devam ediyor, demektir.

Günümüzde yapılan içtihadlar, Üstadın tabiriyle, arzîdir, semavî değildir; keyfîdir, ilmî değildir. Bunların çoğunda hikmetler illet yerine konulmuşlardır.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü