"Îmana ait bilgilerden sonra en lâzım ve en mühim a'mal-i sâlihadır. Sâlih amel ise, maddî ve mânevî hukuk-u ibâda tecâvüz etmemekle, hukukullahı da bihakkın îfâ etmekten ibarettir." İzah eder misiniz? "Maddî ve mânevî hukuk-u ibâd" ne demektir?

Cevap

Değerli Kardeşimiz;

Salih amel; faydalı ve uygun iş demek olup, ıstılahta Allah’ın razı olduğu işler, ibadetler mânasına gelir ve namaz kılmaktan, doğru söylemeye kadar bütün faydalı işlere şümulü vardır.

Üstad Hazretleri bu derste salih ameli “kul hakkına riayet” ve “hukukullahı îfâ” olmak üzere iki maddede hülasa etmiş oldu. Kul hakkını da maddî ve manevî olmak üzere ikiye ayırdı.

Bilindiği gibi, kul hakkını affetme yetkisi, sadece hakkına tecavüz edilen kula verilmiştir. Bir insan başkasının malını haksız yere gasp etse, yüzlerce defa hacca gitmekle, binlerce rekât namaz kılmakla bu hakkı ödeyemiyor. Yaptığı bu salih amellerin sevabını almakla birlikte, kul hakkının günahı aynen sabit kalıyor. Keza, kulun manevî hukukuna yapılan gıybet, iftira gibi tecavüzlerde de o kul ile bizzat görüşüp helallik alınması gerekiyor.

Hukukullah denilince, kulun Rabbine karşı yapması gereken vazifeler anlaşılır. Bu noktada ilk sırayı tevhid akidesi alır, yâni Allah’ı bir bilmek, O’na hiçbir şeyi ortak koşmamak. Allah’ı Kur’ân-ı Kerîm’in bildirdiği gibi bilen bir kul hukukullaha riayet etmiş olur. Keza, nimetlerine şükürle mukabele etmek, celâl tecellileri karşısında havf ve haşyet duymak, kemâl tecellilerini hayretle ve hayranlıkla seyretmek de hukukullahtandır.

Allah’ın kul üzerindeki en büyük hukuku, imandır. İnsan, kendisini yoktan var eden Rabbine iman ve kulluk etmekle mükelleftir. Bu imanın Kur’an’ın bildirdiği gibi olması şarttır. Bunu “tevhid” takib eder. Allah’ı bir bilmek de kul üzerinde ilâhî bir haktır. Nitekim Allah’a şirk koşmak (tövbe edilmediği takdirde), affa girmeyen en büyük cinayettir.

“Allah kendisine ortak koşulmasını asla bağışlamaz. Bundan başkasını dilediği kimse için bağışlar.” (Nisa, 4/48)

İmandan sonra, salih amel gelir. Salih amel, Allah’ın emirlerine uygun bir hayat sürmek demektir. Yaptığımız ticaret dürüst ise salihtir. Ettiğimiz ibadet ihlâslı ise salihtir. Gördüğümüz mahlûkları, ilâhî birer eser olarak tefekkür edebiliyorsak bakışımız salihtir. Dinlediğimiz sözler, düşündüğümüz fikirler, kurduğumuz hayâller, helâl dairesi içinde ve rıza çizgisinde ise salihtir. Bunlar içerisinde, “maddî ve mânevî hukuk-u ibada tecavüz etmemek” çok ehemmiyetli olmalı ki, salih amelin tarif cümlesine dâhil olmuş.

Hukuk-u ibad, yâni “kul hakkı” geniş bir kavramdır. Kulun malına ve canına yapılan tecavüzler maddî hukuk, onun kalp ve ruhuna verilen zararlar, namusuna, haysiyet ve şerefine saldırmalar ise manevî hukuk olarak değerlendirilmelidir.

Kulun maddî hukukuna en büyük tecavüz, öldürme hâdisesidir. İnsanın yaşama hakkına son verme, onun bu kâinatla olan bütün münasebetlerini bir anda kesip atma, kulu, Rabbine ibadetten alıkoyma cinayetidir.

“...Kim bir nefsi, kısas yahut yeryüzünde fesat çıkarma sebeplerinin biri olmaksızın öldürürse, bütün insanları öldürmüş gibidir...” (Mâide, 5/32)

Mealindeki âyet-i kerimenin tefsiri sadedinde Üstad Hazretleri, şu harika beyanda bulunur:

“Bir mâsumun hayatı, kanı, hatta umum beşer için de olsa heder olmaz. İkisi nazar-ı kudrette bir olduğu gibi, nazar-ı adalette de birdir.”(1)

Yâni, Allah’ın sonsuz kudretine nazaran bir insan yaratmakla bütün insanları yaratmak arasında fark olmadığı gibi, O’nun sonsuz rahmet ve adaleti noktasında da bir insanı öldürmekle bütün insanları öldürmek arasında fark yoktur. İlahî adalet, bir tek kişinin öldürülmesine bütün bir insanlar öldürülmüşçesine ehemmiyet verir. Resul-i Ekrem Efendimiz (asm.) bir hadisinde şöyle buyurur: “Bütün dünyanın yıkılması bir mü’minin öldürülmesine nisbeten daha hafif ve ehven kalır.”

İnsanoğlu her nasılsa, başkalarının hakkını çiğnerken o insanların Allah’ın kulu olduklarını unutuyor. “Ben Allah’ın bir kuluna zulmedersem, O’nun kahrına hedef olurum” diye düşünemiyor. Allah Resulü (asm.) de ümmetini kul hakkı konusunda defalarca ve değişik şekillerde ikaz etmiştir.

Sadece üç misâl:

“Mazlumun bedduasından sakınınız. Çünkü onun duasıyla Allah arasında perde yoktur.”(2)

“Ümmetimden müflis odur ki, kıyamet günü namaz ve zekâtla gelir. Ama, bu arada sövdüğü şu kimse, dövdüğü bir başka kimse dahi gelir. Bunun üzerine kendisinin hasenatından şuna verilir, buna verilir. Üzerinde haklar bitmeden kendi hasenatı tükenirse, o zaman onların hatalarından alınır kendisine yüklenir. Daha sonra cehenneme atılır.”(3)

“...Kaçmayarak, yalnız Allah’tan sevap bekleyip sabrederek, düşmana karşı durduğun halde öldürülürsen, borçlarından başka bütün günahlarına kefaret olur. Bunu bana Cibril söyledi.”(4)

Bu son hadis-i şeriften çok mühim bir hakikat dersi alıyoruz: Şehitlik de kul hakkını kaldırmıyor. Allah yolunda canını veren bir mümin bunun büyük mükâfatını görmekle birlikte, kullara olan borçlarından kurtulamıyor. Zira kul hakkının affını Cenâb-ı Hak kula bırakmıştır.

Kul hakkının en tehlikelisi de millet ve devlet malına tecavüz etmek, hile ve hıyanetle gasb etmektir. Çünkü devlet malı umumun hakkıdır. Onda bütün insanların hakkı vardır. Devlet malını çalmak veya şahsî menfaat için kullanmak hıyanetin en büyüğüdür.

Peygamber Efendimiz (asm.), “Hayber savaşında elde edilen ve henüz taksim edilmemiş olan kamuya ait ganimetlerden bazı değersiz eşyayı alan, daha sonra da düşman tarafından öldürülen sahabînin büyük bir günah işlediğini, bu günahtan dolayı şehid olmadığını belirtmiş ve cenaze namazına katılmamıştır.”

Dipnotlar:

(1) bk. Sünûhat.
(2) bk. Buhârî, Cihâd 180, Mezâlim 30, 35; Müslim, İman 31.
(3) bk. Müslim, Birr, 59.
(4) bk. Müslim, İmara 117.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü

Kategorileri:
Okunma sayısı : 11.809
Sayfayı Word veya Pdf indir
Bu içeriği faydalı buldunuz mu?

Yorumlar

şefkat
SAYIN EDİTÖR BU OKUDUĞUMUZ ''CÜMLE AÇIKLAMALI'' İFADELERİN GEÇTİĞİ RİSALELER YAYINLANMIŞMIDIR? BU RİSALELERİ PİYASADA BULABİLİRMİYİZ?
Yorum yapmak için Giriş Yapın ya da Üye olun.
Sorularla Risale

"Cümle Açıklamaları" kitap değil, Risale-i Nur'daki cümlelerin izah edildiği bölümümüzdür.

Yorum yapmak için Giriş Yapın ya da Üye olun.
Yükleniyor...