"İnsan gayr-ı mütenahî acz ve fakrıyla beraber Cenâb-ı Hakk'a îmanıyla, kudret ve gına ve izzetine mazhar olmuştur." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Yirmi Üçüncü Söz başta olmak üzere birçok risalede, insanın sonsuz aciz ve fakir yaratıldığı ehemmiyetle nazara verilir. Bu yaratılışın hikmeti ise insanın nihayetsiz bir kudret ve nihayetsiz bir rahmete iltica etmesi, sığınması, medet dilemesi şeklinde ortaya konulur. İşte, aczini ve fakrını İlâhî kudrete ve rahmete ayna olarak gören bir insan, bu yaratılışı sayesinde her şeyi kendine hizmetçi olarak görür. Böylece “hayvaniyetten terakki edip halife-i zemîn” olur. Yâni, diğer hayvanlarla müşterek olan yeme, içme gibi hususiyetleri aşarak, bu hakikatleri tefekkür etme noktasına varır ki, bu tefekkür hayvanlarda olmadığından, insan fikir yoluyla hayvanlardan ileri geçer. Yâni insanlık, fikirle, düşünceyle başlar; iman ise o insanı “insaniyet-i kübra olan İslâmiyet’e” ulaştırır.

Yine Yirmi Üçüncü Söz’de insanın cismaniyet ciheti ile vazifedarlık ciheti ayrı ayrı incelenir. Bunların birbirine karıştırılmaması için kuvvetli dersler verilir. İnsanın cismen küçüklüğüyle birlikte üstlendiği büyük vazife hakkında şöyle buyurulur:

“Şu haşmetli kâinatın dikkatli bir seyircisi, şu hikmetli mevcudatın belâğatlı bir lisan ı nâtıkı ve şu kitab-ı âlemin anlayışlı bir mütâlâacısı ve şu tesbih eden mahlukatın hayretli bir nâzırı ve şu ibâdet eden musnuatın hürmetli bir ustabaşısı hükmündesin.”(1)

İnsan cismen küçük olmakla birlikte, şu haşmetli kâinatı seyir ve şu âlem kitabını mütalaa edebilmektedir. Bu kâinat ne kadar haşmetli ve maddeten ne kadar büyük olursa olsun, onu seyreden, okuyan ve anlayan insan manen ondan çok daha büyüktür.

Öte yandan, insan kendisinde bütün esmânın tecelli etmesi cihetiyle de o büyük varlıklardan daha büyüktür. Onlarda sadece birkaç isim tecelli ederken insanda bütün esmâ tecelli eder.

(1) bk. Sözler, Yirmi Üçüncü Söz, İkinci Mebhas.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü