"Kâinattaki hayretnümâ faaliyet-i daimenin hikmet"lerinin birinci ve üçüncü şubesi arasındaki fark nedir?
Değerli Kardeşimiz;
"O hikmetin birinci şubesi şudur ki: Faaliyetin her nev’i cüz’î olsun, küllî olsun bir lezzet verir. Belki her faaliyette bir lezzet var. Belki faaliyet ayn-ı lezzettir. Belki faaliyet, ayn-ı lezzet olan vücudun tezahürüdür ve ayn-ı elem olan ademden tebâud ile silkinmesidir."(1)
Burada faaliyetin bizzat lezzet olduğu ifade ediliyor. Faaliyetlerin içinde müstakil ayrı bir lezzet olmasa bile, faaliyetlerin kendilerinin birer lezzet olduğu vurgulanıyor. İnsanların seyahat etmeleri, geziler düzenlemeleri, sık sık kırlara ve pikniğe gitmeleri ayrı ayrı faaliyetlerdir, hepsinin de farklı bir lezzeti vardır.
"Kâinattaki hayret-nüma faaliyet-i daimenin hikmetinin üçüncü şubesi şudur ki: Her bir merhamet sahibi, başkasını memnun etmekten mesrur olur. Her bir şefkat sahibi, başkasını mesrur etmekten memnun olur. Her bir muhabbet sahibi, sevindirmeye lâyık mahlukları sevindirmekle sevinir. Her bir âlîcenab zat, başkasını mesud etmekle lezzet alır. Her bir âdil zat, ihkak-ı hak etmek ve müstahaklara ceza vermekte hukuk sahiplerini minnettar etmekle keyiflenir. Hüner sahibi her bir sanatkâr, sanatını teşhir etmekle ve sanatının tasavvur ettiği tarzda işlemesiyle ve istediği neticeleri vermesiyle iftihar eder."(2)
Burada ise, faaliyetin neticesinden hâsıl olan ruhanî lezzet nazara veriliyor. Yeryüzündeki rızık faaliyetinde iki ayrı lezzet var. Birisi rızık faaliyetinin bizzat kendisinin lezzet olmasıdır ki bu, birinci şubeye misaldir. Diğeri ise bu faaliyetten istifade eden kişilerin veya canlıların memnuniyetlerinden ve zevklerinden alınan lezzettir ki, bu da üçüncü şubeye misal olabilir.
Zengin bir insan, muhtaç ve fakir insanlara ikramda bulunmaktan, onları yedirip içirmekten büyük bir lezzet alır. Yine haksızlığa uğrayan bir mazluma, hakkının iade edilmesinden alınan lezzet, ayrı bir lezzettir.
Dipnotlar:
(1) bk. Lem'alar, Otuzuncu Lem'a, Altıncı Nükte.
(2) bk. age.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
