"Sâni-i Kadîm-i Ezelî, kâinatın ihtiva ettiği eşyanın cismiyet, cihetiyet, tagayyür, temekkün gibi istilzam ettikleri levazım ve evsaftan berî ve münezzehtir." cümlesini izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Uzayda yer kaplayan her varlığa "cisim" (cismiyet) adı verilir. Cisimler katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunurlar. Cisimlerin ayrıca yükseklik, uzunluk ve genişlik gibi üç boyutu vardır. Mesela hava, su, toprak birer cisimdirler.

"Allah, cismiyetten münezzeh ve mukaddestir." dediğimizde, yukarıda tarif etmiş olduğumuz cismin kendisinden ve özelliklerinden pak ve temiz anlamına geliyor.

Yani Allah ne toprağa ne suya ne havaya, ne de enerjiye benzer; O yaratılmış olan hiçbir şeye benzemez ve onların vasıflarını üzerinde taşımaz demektir.

"Cihet" yön, taraf demektir ve Allah zatı itibarı ile bir yönde bulunmaktan münezzeh ve mukaddestir. Yani Allah sağ sol, ön arka, alt üst, kuzey güney, doğu batı, iç dış gibi cihet ve yönlerden münezzehtir.

Allah’a yön vermek küfürdür. Çünkü bir yönde bulunmak, o yönün kaydı ve etkisi altına girmek demektir. Zaten yönler kainatın içinde olan şeylerdir ve maddelerin birer vasfıdır. Allah kainatın içinde değil ki, yönlere mahkum olsun.

"Tagayyür" bir şeyin bir halden diğer başka bir hale dönüşmesi demektir. Mesela, suyun kaynayarak buharlaşması, sıvı halden gaz haline dönüşmesi demektir. Allah mutlak kemalde, yani sonsuz mükemmellik içinde olduğu için bir halden bir hale dönüşmesi imkansızdır.

Dönüşüm genelde basitten mükemmele, eksikten tama doğru seyreder. Allah zaten mutlak kemalde olduğu için, yani ulaşacağı yeni bir kemal nokta olmadığı için değişip dönüşmesi mümkün değildir.

"Temekkün" bir mekan içinde olmak anlamına geliyor ki Allah’ın, kendi yarattığı bir mekanın içine girmesi ve yerleşmesi mümkün değildir. Yani Allah zaman ve mekandan münezzeh ve mukaddestir. İsim ve sıfatları sonsuz olan Allah’ın Zat-ı Akdesi ile sınırlı ve sonlu olan kainatın içinde olması ve kainata yerleşmesi akla ve mantığa aykırıdır.

"Allah’ın kadim olması" ise, ezeli ve ebedi olmasıdır. Yani Allah’ın başlangıcı ve sonu yoktur...

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü