"Şu insan-ı kebir denilen kâinat da bütün âzâsıyla, cevahiriyle, hüceyratıyla, zerratıyla, evsafıyla, ahvaliyle delâlet eder." Bu ifadelerle neler kastedilmektedir?

Değerli Kardeşimiz;

"Öyle bir Allah ki, vücub-u vücud ve vahdetine, şu kitab-ı kebir denilen âlem, bütün yazıları ve fasıllarıyla, sayfalarıyla, satırlarıyla, cümleleriyle, harfleriyle şehadet ettiği gibi; şu insan-ı kebir denilen kâinat da bütün âzâsıyla, cevahiriyle, hüceyratıyla, zerratıyla, evsafıyla, ahvaliyle delâlet eder. Yani bu kâinat, ihtiva ettiği bütün envâıyla (Lâ ilâhe illâllah) ve o âlemlerin erkânıyla (Lâ hâlıka illâ hû); ve o erkânın âzasıyla (Lâ sânia illâ hû); ve o âzanın eczâsıyla (Lâ müdebbire illâ hû); ve o eczânın cüz'iyatıyla (Lâ mürebbiye illâ hû); ve o cüz'iyatın hüceyratıyla (Lâ mutasarrife illâ hû); ve o hüceyratın zerratıyla (Lâ hâlıka illâ hû); ve o zerratın tarlası olan esiriyle (Lâ ilâhe illâ hû) söyleyerek, bütün envâıyla, erkânıyla, âzâsıyla, eczâsıyla, hüceyratıyla, zerratıyla, esiriyle, elli beş lisanla vücub-u vücud ve vahdetine şehadet ve delâlet eder. Şu lisanların tafsili gelecektir. Şimdi icmal ile zikredeceğim..."(1)

Kâinatın âzası, cevheri, hücresi ve zerratı içinde bulunan sayısız eşyaya kinayedir. Mesela atomlar zerratıdır, atomlardan mürekkep olan molekül ve elementler hücresidir; hava, su, toprak ve ateş gibi küllî unsurlar ise cevherleridir. İçindeki sayısız galaksi ve yıldızlar ise âzaları mesabesindedir... Kâinatta âdeta bir insanın bedeni gibi mükemmel bir nizam ve ahenk hükmediyor.

(1) bk. Mesnevî-i Nuriye, Katre.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü