"Câmidlerden ism-i fâil gibi sıfatlar yapılamaz. Ancak kisbî, nisbî, itibarî olan mânâ-yı masdarîden yapılabilir. Öyleyse, ölümün halkı katl değildir." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"Meselâ darp ve katle terettüp eden elem ve ölüm gibi “hâsıl-ı bilmasdar” ile tabir edilen şey, mahlûk ve sabit olmakla beraber, câmiddir. İlm-i sarfta malûmdur ki, câmidlerden ism-i fâil gibi sıfatlar yapılamaz." (İşârâtü'l-İ'caz, Bakara Suresi, 7. Ayetin Tefsiri)
Vurmaya ve öldürmeye bağlı olan, acı ve ölüm gibi neticeler masdar (işe ve fiile sebep olmak demektir.) değil, masdardan hâsıl olan fiil ve ameldir. Bu, acı ve ölüm mahlûk ve yaratılmış olmakla beraber, cansız ve şuursuz şeylerdir. Acı ve ölüm, fiil ve amel olmasından dolayı, yaratıcısı Allah’tır. Sarf ilminde, cansız ve şuursuz şeylerden fail olmaz. Yani; “Acı, adamı acıttı”, “Ölüm adamı öldürdü” denilmez. Adamın canını ancak şuurlu ve irade sahibi birisi acıtabilir, ya da öldürebilir. Yani, “Ahmet adamı öldürdü”, denilir. Burada ince bir nokta da öldürmek fiilini yaratan Allah’tır. İsteyip, talep eden ise Ahmet’tir. Ahmet öldürmeyi talep etti, Allah da yarattı. O zaman fail Ahmet olur, fiili yaratan ise Allah.
"Ancak kisbî, nisbî, itibarî olan mânâ-yı masdarîden yapılabilir. Öyleyse, ölümün halkı katl değildir." (İşârâtü'l-İ'caz, Bakara Suresi, 7. Ayetin Tefsiri)
Burada kisbî, nisbî ve itibarîden kast edilen şey; insanın iradesidir. Zira insanın iradesinin esası olan meyelan mahlûk ve mevcut sınıfından değildir. Şayet mahlûk ve mevcut sınıfından olmuş olsa idi, cebir lazım gelirdi. Yani insan iradesi hür olarak tercih işini yapamayacaktı. Bu yüzden, insan iradesinin esası olan meyelan, Allah’ın kudret sıfatının tecelli ve taallukunun dâhilinde değildir. Böyle olunca, insan iradesi cebir şaibesinden masun olarak işin ve fiillerin aslını değil, vasfını seçebiliyor. Yani öldürmek fiilini isteyip, yapan insan iradesidir Bu fiili yaratan ise Allah’tır. Öyle ise öldürmek fiilini Allah’ın yaratması katillik değildir. Yani katillik vasfı, fiili yaratan Allah’a değil, fiili taleb eden insana aittir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
