"Fakat tamamen bir seviyeye gelmediğinden ve bir tarz-ı hayat-ı içtimaiyede gitmediğinden, mezhepler taaddüt etmiştir." İnsanlığın bir seviyeye gelmesi ne manaya gelir ve bu mümkün müdür?

Değerli Kardeşimiz;

İnsanlığın her açıdan bir seviyeye gelmesi, aynı tarz bir hayat tarzına ulaşması, fıtrat açısından mümkün değildir. Çünkü iklim, coğrafya ve buna bağlı hayat şartları insanları bir çatı altında birleştirmez.

Mesela, deniz kenarında yaşayan bir toplumun örf ve âdetlerinde denizin büyük bir tesiri varken, dağlık bölgede yaşayan insanların beslenme, geçinme alışkanlıklarında da sarp dağların zorlukları müessir oluyor. Bu iki toplumu aynı seviyede bir hayat şekline sokabilmemiz için, deniz ve dağ faktörünün ortadan kaldırılması gerekiyor.

Çöller, stepler, kutuplar, ormanlar da ayrı ayrı hayat tarzlarını meydana çıkarıyor.

Mesela, çölün ağır şartlarında yaşayan birine çekirge yemek gayet doğal bir durum iken, başka bir yerde, başka bir çevrede yaşayan birine bu gayet iğrenç gelebiliyor. Aynı iklim, aynı coğrafya ve aynı hayat şartlarını teşkil etmek ne kadar müşkülse, aynı hayat tarzı aynı gelenek ve aynı kültürde birleşmek de o kadar zordur. Bu, metropollerde ve büyük şehirlerde bir derece sağlanabilir.

Hak olan farklı mezheplere, insanlara kolaylık sağlayan ilahi bir rahmet nazarı ile bakmak gerekir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü