"Havasız kalan yerleri doldurmak için emr-i Rabbanî ile tabakat-ı havaiye hareket ve heyecana geldiğinde ra’d sadâsı, yani gök gürültüsü meydana gelir." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"Sonra müsebbebatın esbapla zahirde bağlı olduğuna binaen, bulutlar, havada münteşir olan buhar-ı mâiden izn-i İlâhî ile teşekkül ederler. Bu bulutların hikmet-i Rabbaniye ile bir kısmı menfî elektriği hâmildir, bir kısmı da müsbet elektriği hâmildir. Bu kısımlar birbirine yaklaşıp, aralarında müsademe hasıl olduğunda, irade-i Hâlık ile berk tevellüd eder. Bulutların bir kısmı hücum, bir kısmı da firar ettikleri zaman, aralarında havasız kalan yerleri doldurmak için emr-i Rabbanî ile tabakat-ı havaiye hareket ve heyecana geldiğinde ra’d sadâsı, yani gök gürültüsü meydana gelir. Fakat bu hallerin cereyanı bir nizam ve bir kanun altında olur ki, o nizamı ve o kanunu temsil eden, ra’d ve berk melekleridirler."(1)
Üstadımız burada gök gürültüsü ve şimşeğin nasıl meydana geldiğini izah ediyor; ilmî malumatlar da Üstadımızın bu izahını te’yid ediyor.
Gök gürültüsü, şimşek ve yıldırım esnasında meydana gelen patlamaya benzer yüksek ses. Şimşeğin çakması neticesinde meydana gelen yıldırım demetlerini çevreleyen havada şiddetli bir basınç ve sıcaklık yükselmesi görülür. Yıldırım demetlerini çevreleyen havada teşekkül eden bu ani sıcaklık ve basınç değişimi havanın hızla genleşmesine neden olur. İşte, havanın bu ani genleşmesi sonik ses dalgasını, bu da gök gürültüsünü meydana getirir.
Gök gürültüsünün çeşitli sesleri vardır. Ağır ve derinden gelen bir ses, gök gürültüsünün uzaklardan geldiğini gösterir. Çatırtılı gök gürültüsü, yıldırımın birçok kollara ayrıldığında duyulur. Şimşek çakmasından sonra duyulan en kuvvetli sesi, yıldırımın asıl gövdesi; arkadan gelen sesi, ayrıldığı kollar meydana getirir. Ses hızı, ışık hızından çok küçük olduğundan, gök gürültüsü daima şimşek görüldükten sonra duyulur.
Dağlık bölgeler hariç, gök gürültüsünün 30-40 saniyeden fazla sürdüğü pek görülmez. Yapılan araştırmalarda bazı ilim adamlarına göre şimşek ve bunun neticesinde gök gürültüsünün meydana gelmesi için elektrik yüklü bulutların uçlarındaki sıcaklığın 28°C'ye yükselmesi gerekmektedir. Bundan başka, bulut içinde buz parçacıkları ve su damlalarının aynı anda mevcut olmaları, şimşeğin akması için lüzumlu görülmektedir. Böyle bir durumda bulut içinde sıcaklık -20°C olduğu seviye etrafında pozitif elektrik yüklü ve 0°C ile 10°C arasında bulunan büyük bir sahada ise negatif elektrik yüklü bir merkez bulunur. Bu merkezler esas elektrik boşalım merkezleri olup, şimşek bu merkezler arasındaki kanalda meydana gelir. Kanalın sıcaklığı bir anda yaklaşık 10.000°C'ye yükselir. Bu ısınma neticesinde süratle hacmi genişleyen havadan gürültü olarak dalgalar yayılır.
Gök gürültüsü bazen şimşek mahallinden 64 km. uzaktan, ses dalgalarının aşağı atmosferde kırılmalara uğradığı zamanlarda 16–25 km. uzaktan işitilebilir. Buna karşılık bazen 16 km'den çok daha kısa mesafelerden bile işitilmediği de olur.(2)
İşin ilmî ciheti bu şekilde cereyan ederken, hakikatte ve arka planda ise, berk ve ra’d melekleri bu fiilin vekilleri ve nazırları oluyorlar. Demek ki her hâdisenin bir zahirî bir de batınî ciheti bulunuyor; bunlar da birbirine asla zıt değiller. Melekler bu fiile vekâlet ederlerken, işin zahiri, ilmî ve âdetullah yönü de imtihan sırrı için ihmal edilmiyor.
Dipnotlar:
(1) bk. İşaratü'l-İ'caz, Bakara Suresi 17-20.Ayetlerin Tefsiri.
(2) Wikipedia web sayfasından alınmıştır (Gök gürültüsü).
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
