"İ’lem eyyühe’l-aziz! Sen kendi vücudunu yapmaya kadir değilsin. Ve elin onu icad etmekten kasırdır. Başkaları dahi o işten âciz ve kasırdırlar. İstersen tecrübe et..." Devamıyla izah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"İ’lem Eyyühel-Aziz! Sen kendi vücudunu yapmaya kadir değilsin. Ve elin onu icad etmekten kasırdır. Başkaları dahi o işten âciz ve kasırdırlar. İstersen tecrübe et bakalım. Şecere-i kelimat denilen bir lisanı veya muhaberat ve ezvak santralı olarak bir ağızı yap. Elbette yapamayacaksın. Öyle ise Allah'a şirk yapma! اِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ "(I)
İnsan kendi vücudunu yapamayacağı gibi, onun bir cüz’ünü de yapamaz. Meselâ, insan göz yapamaz, ancak gözlük yapabilir. Ayak yapamaz, ancak ayakkabı yapabilir. El yapamaz, ancak eldiven yapabilir.
“Başkaları dahi o işten âciz ve kasırdırlar” cümlesi iki şekilde anlaşılabilir. Birisi, insan dışındaki bütün varlıklar da bir araya gelseler bir insan yapamazlar.
Diğer mâna, başkaları da yani diğer varlıklar da kendi vücutlarını yapamazlar. Ne Güneş kendini yapmıştır, ne deniz, ne ağaç, ne hayvan...
Hiç kimse ve hiçbir varlık kendi kendine var olmadığına göre, bütün bunları yapan ve yaratan Allah’tır.
Bir organını yapmaktan aciz olan insan, Allah’a şerik koşmakla, kendisini de bütün varlık âlemini de o şerikin yaptığını iddia etmiş oluyor. Üstad'ın, “Allah’a şerik koşma!” demeyip de “Allah’a şerik yapma!” demesi çok manidardır. Demek ki, bütün varlıkları yaptığını, yarattığını iddia ettiği o şeriki insanın kendisi yapmıştır. Bu yapma iki şekilde ortaya çıkar:
Ya putperestlerde olduğu gibi, kendi elleriyle yaptıklarına sonra tapmaya başlarlar. Yahut kendi fikirlerinden çıkan, kendi akıllarının mahsulü olan bir batıl inanca kendileri inandıkları gibi başkalarını da inandırmaya çalışırlar. Yani, putları ya elleriyle yaparlar ya akıllarıyla. El mahlûk olduğu gibi, onun yaptıkları da mahlûktur, aynı şekilde akıl mahlûk olduğu gibi, onun düşünceleri de mahlûktur.
O halde şerik yapmayı bir yana bırakıp, bütün mahlûkatın yegâne yaratıcısı olan Allah’a iman etmek, O’nun rızasına uygun bir hayat geçirmek için çalışmak gerek.
Allah’a şerik koşanlara Üstadımızın bir teklifi oluyor. Siz şerik yapmayı bir tarafa bırakın da şu insanın sadece bir organı olan dilini yapınız bakalım. Ve dili şöyle tasvir ediyor: “Şecere-i kelimat.”
“İstersen tecrübe et bakalım. Şecere-i kelimat denilen bir lisanı veya muhaberat ve ezvak santralı olarak bir ağızı yap.”
Üstad Hazretleri, konuşmamızı ve ağız yapımızı bir ağaca benzetmiş oluyor. İnsan dili, sonsuz denecek kadar farklı kelimeyi konuşabiliyor. Bu haliyle muhteşem bir ağacı andırıyor. Diğer hayvanların konuşmaları, insanın konuşmasına göre, muhteşem o ağaç yanında küçük bir yaprak gibi, çok cılız ve sönük kalıyor.
Koyunlar da inekler de birer hece ile konuşurlar. İsteklerini de dertlerini de o tek hece ile anlatmaya mecburdurlar. Kedinin de bütün sermayesi iki hecedir. Bazı kuşlar farklı sesler çıkarsalar da onlar da bir ömür boyu aynı nağmeyi tekrarlama durumundadırlar. Yeni bir beste yapma imkânları yoktur.
İnsana gelince, bu noktada çok büyük bir servete sahip. Onun lisanı, sayılamayacak kadar farklı kelimeyi telaffuz edebiliyor.
Her insan ayrı bir âlem olunca, her insanın konuşmaları da farklı bir ağaç olur. Bir insanın bütün ömrü boyunca konuştuklarının tamamı bir ağaca benzetilirse, bu ağacın bir benzeri yoktur. Diğer bir insanın konuşmaları ondan çok farklı bir ağaçtır. Âdem babamızdan kıyamete kadar gelen ve gelecek insanlar sayısınca farklı “kelime ağaçları” var.
İnsanın sadece konuşmasının eşi benzeri olmazsa, Üstad'ın buyurduğu gibi, bütün sebepler bir araya gelseler, onların ilimleri, iradeleri de olsa bir tek mahlûku, mesela insanın ağzını ve dilini yapamazlarsa, bu bedihi hakikate rağmen bir insan nasıl olur da Allah’a şerik koşabilir?.. Kendini ve bütün varlık âlemini başka ilahlara isnad edebilir?
(I) bk. Mesnevi-i Nuriye, Zerre.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
