"İnsanın zihni ve lisanı ve sem’i, cüz’î ve teâkubî oldukları gibi, fikri ve himmeti dahi cüz’îdir." cümlesini izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

“İnsanın zihni ve lisanı ve sem’i, cüz’î ve teâkubî oldukları gibi, fikri ve himmeti dahi cüz’îdir. Ve teâkub tarikiyle yalnız bir şeye taallûk eder ve meşgul kalır...”(1)

İnsanın zihni, dili ve işitmesi, aynı anda birden fazla işi göremez; bu yüzden işlerini, dinlemelerini ve konuşmalarını bir sıra ve tertibe koymak zorundadır. Mesela, insanın aynı anda hem yemek yemesi hem konferans vermesi hem de uyuması mümkün değildir. Bu yüzden yapacağı her bir işi bir sıraya göre yapması gerekir.

İşlerin bir sıraya ve tertibe konulmasına "teakub" deniliyor. Cüzi ifadesi ise, sırada bulunan on işten birisine yönelmek anlamına geliyor. Şayet on işe birden yönelse, aynı anda onunu da yapmaya kalksa, on iş de havada kalır, hiçbirisini ifa edemez. Bu yüzden insanın gayret ve himmeti cüzidir, yani on işten sadece birisine gücü yeter.

Allah’ın ilmi, irade ve kudreti sonsuz olduğu için, aynı anda sayısız işleri görebilir, bir işi diğerine mani olmaz, bir anda sonsuz icraatlar sergileyebilir.

(1) bk. Muhakemat, Üçüncü Makale (Unsuru'l-Akide), Birinci Maksat.

İlgili ders videosu için tıklayınız:
- Prof. Dr. Şadi Eren, Muhakemat Dersleri (41. Bölüm).

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü