Üçüncü Makale, Birinci Maksad

"Eb’âd-ı vâsia-i âlemin sahifesinde Nakkaş-ı Ezelînin yazdığı silsile-i hâdisatın satırlarına hikmet nazarıyla bak ve fikr-i hakikatle sarıl. Tâ ki mele-i âlâdan gelen selâsil-i resâil, seni âlâ-yı illiyyîn-i yakîne çıkarsın." İzah?
"Kalbinde nokta-i istimdat, nokta-i istinatla vicdan-ı beşer Sânii unutmamaktadır. Eğer çendan dimağ tâtil-i eşgâl etse de vicdan edemez. İki vazife-i mühimmeyle meşguldür..." İzah eder misiniz?
"Vicdan nezzardır; kalb penceresidir." cümlesini izah eder misiniz?
"Arş-ı kemâlât olan mârifet-i Sâniin miraçlarının usulü dörttür..." diye başlayan yerin izahını yapar mısınız?
"Cüz-ü lâyetecezzâdaki kuvve-i cazibe ve kuvve-i dâfianın içtimalarının hortumu üzerindeki muhaliyetin damgasını kaldırabilsen..." İzah eder misiniz?
"Fakat kanun kaidelikten tabiîliğe ve zihnîlikten haricîliğe ve itibardan hakikate ve âletiyetten müessiriyete gelmemek şartıyla..." Ne demektir?
"Nazarını âleme gezdir. Hangi yerinde noksaniyeti görebilirsin? Kellâ, gören görmez-meğer kör ola veya ..." Buradaki "gören görmez." tabirini nasıl anlamalıyız?
"Her bir nev'in bir âdemi ve bir büyük pederi olduğundan, silsilelerdeki tenasülden neş'et eden vehm-i bâtıl o âdemlerde, o evvel pederlerinde tevehhüm olunmaz..." cümlesini açıklar mısınız?
"Mesleğin lazım-ı beyyini meslektendir." ile "Lazım-ı mezhep, mezhep olmadığından, belki muahez değil." cümleleri birbirine zıt değil mi?
"Ne vakit tebeî bir nazarla bakılırsa, sıhhatine bir ihtimal verilir. Fakat im’ân-ı nazar eyledikçe, ihtimal-i sıhhat bertaraf olur." İzah eder misiniz?
"Lâzım-ı eammın vücuduyla, melzum-u ehassın vücudunu intaca çalışan akîm bir kıyasın neticesidir." cümlesini açıklar mısınız?
"Müstemirre olan şu şeriat-ı fıtriye-i İlâhiye, evhamda tecessüm etsin, neden taaccüp olunsun?" İzah eder misiniz; “evhamda tecessüm etmek” ne demek?
"İnsanın zihni ve lisanı ve sem’i, cüz’î ve teâkubî oldukları gibi, fikri ve himmeti dahi cüz’îdir." cümlesini izah eder misiniz?
"İnsan teveccüh ve kastettiği şeyde, güya fena fi’l-maksat oluyor. İşte şu noktaya binaen, hasis bir emir veya pek cüz’î bir şey, büyük bir adama isnat olunmaz..." İzah eder misiniz?
“Mikyas-ı azameti ve mizan-ı kemâli mecmu-u âsârıdır.” cümlesini açıklar mısınız?
"Ey birader, şu vehim itikad tarikiyle olmazsa da vesvese cihetiyle bazen mü’minlere musallat oluyor." Örnekle izah eder misiniz?
"Delil-i ihtirâî i’tâ-i vücuddur. İ’tâ-i vücud ise, idam-ı mevcudun refikidir. Halbuki, adem-i sırftan vücudu ve vücud-u mahzdan adem-i sırfı aklımız tasavvur edemiyor." İzah?
"İcad ve ibdâ-ı İlahiyi, abdin sanat ve kisbine kıyas edersiniz. Hâlbuki abdin elinden bir zerreyi imate veyahut icad etmek gelmez..." İzah eder misiniz?
"Birinin âsârı muhakeme olunursa, onun hassasını nazara almak lazımdır. İşte şu meselede edilmemiştir..." İzah eder misiniz?
"Muhtereattan kat-ı nazar, masnuatın en zahir ve münevver ve ziya dedikleri olan nur-u ayn-ı âlemin kavanîn-i acibesi ve onun semeresi..." Devamıyla izah eder misiniz?
"Nasıl ki zaruriyattan nazariyat istintac olunur. Öyle de âsâr-ı Sâniin zaruriyatı, mahfiyat-ı san’atına burhandır. İkisi beraber bu meseleyi ispat eder." İzah eder misiniz?
"Acaba nizam-ı âlemdeki sanattan daha dakik, daha acip, daha garip, cins-i kudret-i mümkinattan daha uzak, akıl tasavvur edebilir mi? Elbette edemez..." İzah eder misiniz?
"Bir dağı kaldıran, bir hokkayı kaldırabilmekten tereddüt etmek, sırf safsata etmektir. Elhasıl: Nasıl Kur’ân’ın bazısı bazısına müfessirdir..." İzah eder misiniz?
"Şunlar, ehl-i vahdetü’ş-şuhuddurlar. Fakat vahdetü’l-vücud ile mecazen tâbir edilebilir. Fakat hakikaten vahdetü’l-vücud, bazı hukema-i kadîmenin meslek-i bâtılasıdır." İzah eder misiniz?
"Sani-i Zülcelal, ne kadar evsaf-ı kemaliye varsa, onlarla muttasıftır. Zira mukarrerdir ki: Masnuda olan feyz-i kemal, Sâniin kemalinden iktibas edilmiş bir zıll-i zalîlidir." İzah eder misiniz?
"Evet, ihsan servetin, icad vücudun, îcab vücubun, tahsin hüsnün fer'idir ve delilidir." cümlesini izah eder misiniz?

« Önceki Kategori

Sonraki Kategori »