"Azametli ihtifalat ve büyük tecelliyat ile ... muvakkat gayeleri mabeyninde hiç münasebet olmadığından" ne demektir?

Değerli Kardeşimiz;

"Elhasıl: Şu görünen şuûnat, dünyadaki vüs’atli içtimaat-ı hayatiye ve süratli iftirakat-ı mevtiye ve haşmetli toplanmalar ve çabuk dağılmalar ve azametli ihtifâlât ve büyük tecelliyat ile ve onların bu âleme ait, bu dünya-yı fânide, kısa bir zamanda, malumumuz olan semerât-ı cüz’iyeleri, ehemmiyetsiz ve muvakkat gayeleri mabeyninde hiç münasebet olmadığından, âdeta küçük bir taşa bir büyük dağ kadar hikmetler, gayeler takmak, bir büyük dağa bir küçük taş gibi muvakkat bir gaye-i cüz’iye vermeye benzer ki, hiçbir akıl ve hikmete uygun gelemez." (Sözler, Onuncu Söz, Onuncu Hakikat)

İnsanın ve hayvanların bu dünya hayatında istifade ve faydaları çok cüzi, anlık ve fâni. Ama kâinattaki işler, toplanmalar, dağılmalar, hâlden hâle geçmeler, değişim ve başkalaşımlar çok büyük çok azametli ve çok hikmetli.

Yani kâinatta sergilenen bütün bu masraf ve nümayişler insan ve hayvanların cüzi, anlık ve fâni fayda ve zevklerine tahsis edilemez, onlara bağlanamaz. Bu büyük masraf ve nümayişte başka bir mana olması lazım ki, hikmet yerini bulsun manalar yerine otursun.

Küçük bir taşa dağ kadar hikmet ve gaye yüklemek, koca dağa küçük bir taş gibi vazife ve hikmet takmak akıl ve mantıkla bağdaşmaz. Bunun arkasında başka bir incelik olmak zorundadır.

Kâinattaki bu muazzam toplanma ve dağılmalar -ki bahar mevsimi bunun küçük bir numunesidir- büyük bir gayeye büyük bir hikmete işaret ediyor, o gaye ve hikmet de ahiret hayatıdır. Şayet ahireti inkâr edersen kâinattaki bu muazzam sergi ve nümayiş, sadece insan ve hayvanın cüzi, anlık ve fâni fayda ve zevklerine kâfi gelmez. Yoksa anlamsız ve hikmetsiz olur. Yirmi otuz kişi için yüz bin kişilik şehir kurmak nasıl hikmet dışı ise, kâinattaki bu muazzam mana ve hikmetler de ahiretsiz olduğunda, ondan daha manasız ve hikmet dışıdır.

İlave bilgi için tıklayınız:

- "Demek bu ihtifâlât; bir saadet-i uzma, bir mahkeme-i kübra, bilmediğimiz bir ulvi gaye içindir." cümlesini izah eder misiniz?

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü