"İki inkılâp beni iki telif-i müşevveşe mecbur etti; iki rıhlet dahi, iki kitabı ilhâm ettirdi." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
Üstad'ın bu cümlelerinden murat şunlar olabilir diye düşünüyoruz:
İki İnkılap:
1. Mutlakiyetten Meşrutiyete,
2. Meşrutiyetten tahakküm ve ceberutiyete geçiş.
Yani, birinci inkılap, saltanattan 1908’de ilan edilen (Temmuz ayında) İkinci Meşrutiyete geçiş. Diğeri zahiren meşrutiyetin olması, fakat hakikatte İttihat ve Terakkicilerin zorbalığı ve baskısı.
İki Telif-i Müşevveş:
Birisi, Muhakemat veya Münazarat. İkisi birbirine yakın zamanda telif edilmiştir.
İkincisi: “İki Mekteb-i Musibetin Şehadetnamesi” diye yad ettiği "Divan-ı Harb-i Örfi"dir.
Müşevveş demesinin sebebi:
1. Bu eserler üslup olarak Üstad'ın kendi ifadesiyle “Arap abasını iktisap, Türk pantolonunu giymiş, külahlı bir Kürt.” tarzında olması.
2. Bu eserlerin lafızlarının, edebin değil edebiyatın bazı kurallarına uymaması.
3. “Kah minare başı ve kah kuyu dibinde konuşuyorum, neyleyeyim zuhurat öyle.” dediği türden olması.
4. Giyimi ve kuşamı gibi üslubunun da olağan dışı olması.
İki Rıhlet:
Birinci Rıhlet: İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra, Üstadımız hürriyeti ve meşrutiyeti tebcil etmiş, müdaafasını yapmış. Doğu'nun uleması, meşayihi, beyleri, ağaları, paşaları Meşrutiyet'e isyan etme arefesinde iken, Üstadımız Doğu'nun tekke, zaviye, medrese ve yaylardaki aşiretlerini gezerek insanları ikaz etmiş, onları Meşrutiyet'in nimetinden istifade etmeleri açısından uyarmıştır. Bu uyarılar "Münazarat" adlı eserinde sorulu-cevaplı olarak neşredilmiştir.
İkinci Rıhlet ise, Meşrutiyet'in verdiği serbestiyetle Doğu'nun meselelerini hükümete anlatma ihtiyacı hissetmiş, devlet erkânının muhalefeti ile karşılaşmış, İttihatçıların tahakkümü ile çok sıkıntı çekmiş, hapishaneye ve tımarhaneye gönderilmiştir. Bu rıhlette de "Divan-ı Harb-i Örfi" adlı eserini telif etmiştir. 31 Mart olayının içyüzünü ortaya koymuş, buna rağmen o da isyancılarla aynı kefeye konulmuş ve mahkemede yargılanmıştır. Bunun üzerine, İttihatçılardan da fazla bir fayda görülemeyeceğini anlayarak Van'a dönmeyi tercih etmiştir.
Veya iki rıhletten biri, Şam'a yaptığı seyahat olabilir. Bu rıhlet “Hutbe-i Şamiye” isimli eseri netice vermiştir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar