"Muhabbet, şu kâinatın bir sebeb-i vücududur; hem şu kâinatın rabıtasıdır; hem şu kâinatın nurudur, hem hayatıdır." Bu cümleyi açıklar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

“Muhabbet, şu kâinatın bir sebeb-i vücududur.”

Bir hadis-i kudside mahlukatın yaratılış hikmeti şöyle ders veriliyor:

“Ben gizli bir hazine idim. Bilinmeye muhabbet ettim ve mahlûkatı var ettim.”(1)

O halde kâinatın yaratılış sebebi Cenâb-ı Hakk’ın “bilinmeye muhabbet” etmesidir.

Allah’ın bütün sıfatları ve isimleri gizli birer hazinedirler. Nitekim esma-i ilahiyeye “künuz-u mahfiyye / gizli hazineler” denilir. Bu hazinelerin gizli olmaları, görünmemeleri cihetiyledir.

Bütün hayatlar Muhyi isminin hazinesinden, bütün rızıklar Rezzak isminin hazinesinden, bütün şekiller Musavvir isminin hazinesinden gelmektedir. Cenab-ı Hak bu gizli hazinelerindeki cevherlerin bilinmesini istemiş, buna muhabbet göstermiş ve varlık âlemini yaratarak bütün isim ve sıfatlarını onlarda tecelli ettirmiştir.

“Hiçbir şey yoktur ki, onu hamd ile tesbih etmesin.” (İsra, 17/44)

mealindeki ayet-i kerimenin haber verdiği gibi, her şey Allah’ı kendi kabiliyetine göre bilmekte, tesbih ve hamd vazifesini yerine getirmektedir. Zaten nurdan yaratılmış olan meleklerin vazifeleri Allah’a ibadet etmeleridir. Bu mana, “Kâinat ağacının en son ve en mükemmel meyvesi” olan insanda en ileri derecede kendini göstermiştir.

Cenab-ı Hak sonsuz ilmi, kudreti ve iradesiyle bu kâinatı en mükemmel bir teşhirgâh olarak yaratmış ve tanzim etmiştir. Kudretini bildirmek için yıldızları, galaksileri var etmiş, sonra bu kudret mucizelerini seyredecek seyirciler yaratmış, onlara da belli bir ölçüde kudret vererek sonsuz kudretine hamd ettirmiştir.

Yine sonsuz rahmet ve hikmetiyle sayısız nimetler yaratmış, sonra o nimetlere muhtaç ve onlardan istifade etme istidadına sahip canlıları yaratarak, bu sayısız nimetlerine hadsiz şükür ve hamd ettirmiştir.

Keza, sonsuz ilmiyle her mahluku o varlığın kabiliyetine göre en mükemmel şekilde yaratmış, sonra meleklerine ve mümin insanlara ilim sıfatı lütfederek, bu ilim mucizelerini onlara seyrettirmiş ve hayretle okutturmuştur.

Kısacası, "Allah’ın bilinmeye muhabbet etmesi", hem sıfat ve esmanın tecelli edeceği varlıklar yaratmasını, hem de bu tecellileri okuyabilecek, anlayabilecek, şükür ve hamd edebilecek varlıklar yaratmasını birlikte iktiza etmiştir. Böylece hem kâinat kitabı, hem de onun okuyucuları, yine hem yeryüzü sofrası, hem de onun misafirleri birlikte takdir edilmiş ve hikmetle yaratılmışlardır.

“Hem şu kâinatın rabıtasıdır,”

Bu muhabbet aynı zamanda varlıklar arasında bir rabıta tesis ettirmiştir. Gözler güneşi ve renkleri zevk ile seyretmişler, diller tat almaktan hoşlanmışlar, akıllar bu kâinat kitabını zevk ile mütalaa etmişlerdir.

Bu rabıtalar içinde en ehemmiyetlisi, insan kalbinin, iman ile Allah’a intisap etmesidir. Bu rabıta devam ettiği müddetçe kâinatın varlığı da devam edecek, bu bağ tamamen koptuğu yahut çok zayıfladığı takdirde kıyamet kopacaktır.

Allah’ın bilinmeye muhabbet etmesi hakikati, çok daha mükemmel manada, ahiret âleminde ebediyyen tahakkuk edecektir.

Muhabbetin rabıta olması, insanların içtimai hayatlarında çok açık olarak kendini gösterir. Muhabbet bağının koptuğu aileler dağılır, şirketler çöker, devletler yıkılır.

Gezegenlerin Güneş'in cazibesine kapılarak dönmeleri, bu muhabbetten bir işaret taşır. Cazibe kaybolduğunda sistem ortadan kalkar.

“Güneş bir meyvedardır; silkinir, ta düşmesin müncezip seyyar olan yemişleri.

Ger sükûtuyla sükûnet eylese, cezbe kaçar, ağlar fezada muntazam meczupları...”(2)

“Hem şu kâinatın nurudur, hem hayatıdır.”

Cenab-ı Hak, hepsi nuranî olan isim ve sıfatlarını tecelli ettirmekle gökleri ve yeri yokluk karanlıklarından kurtarmış ve varlık nuruna kavuşturmuştur. Bu İlâhî ihsanın kaynağı ise “bilinmeye muhabbet”tir.

Muhabbetin kâinatın hayatı olması, aynı mananın bir başka yönünü ifade eder. Muhabbet ile yaratılan bu âlemdeki bütün eşya, Allah’ı tesbih etmekle bir hayat eseri gösterirler. Kâinatın meyvesi olan insan, iman ve ibadet vazifesini yerine getirmediği takdirde, kâinatın manen ölmesine sebep olacak ve kıyamet kopacaktır.

Bazen, “Cenâb-ı Hak, cemal ve kemalini göstermeye muhtaç olmadığı hâlde bu âlemi niçin yarattı?” şeklinde bir suale muhatap olabiliyoruz. Bu suale kısaca şöyle cevap verilebilir: Allah’ın bu âlemi yaratmaya ihtiyacı olmadığı gibi, yaratmamaya da ihtiyacı yok. Bu iki şıktan birinciyi tercih etmiş olması onun rahmetine daha uygun düşmektedir.

Allah, zatı itibariyle hiçbir şeye muhtaç değildir. Mahlukatı yaratması yahut yaratmaması, insanların iman etmeleri veya küfürde kalmaları onun zatı için hiç fark etmez. Nitekim Allah’ın bir ismi de Ğanî’dir ve bu ismin manası da bu şekilde verilmektedir. Ancak, Allah’ın kutsi isimleri ve sıfatları için durum biraz farklıdır. Mesela, Rezzak ismi için “tecelli etmekle etmemenin eşit olduğunu” söyleyemiyoruz.

Allah, zatı itibariyle Rezzak ismini tecelli ettirmeye muhtaç değildir, ama bu ilahi isim de tecelli etmek ister. Bu ise ancak rızıkların ve onlara muhtaç canlıların yaratılmasıyla gerçekleşir.

Konuyu “zat” yerine “isim ve sıfatlar” itibariyle ele aldığımızda hakikatin idraki daha kolay oluyor...

Dipnotlar:

1) bk. Aclunî, Keşfü'l-Hafa, II/132.
2) bk. Sözler, Lemeat.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü