İkinci Mebhas, Altıncı Vecih
İçerikler
"Belki o emr-i itibarînin illeti, bir rüçhâniyet derecesinde bir vaziyet alsa, o emr-i itibarî sübut bulabilir. Öyle ise, o anda onu terk edebilir. Kur’ân ona o anda diyebilir ki, 'Şu şerdir, yapma.'..." izahı, buradaki rüchaniyeti nasıl anlamalıyız?
"Belki o emr-i itibarînin illeti, bir rüçhâniyet derecesinde bir vaziyet alsa, o emr-i itibarî sübut bulabilir..." Buradaki "sübut" kelimesinin; "emr-i sabit, emr-i hakiki" tabirleri ile alakası var mı?
"Bir emr-i itibarîdir. Muhakkak bir vücud-u haricîsi yoktur." deniyor. Bu ne demektir? Bizdeki meyillerin vücudu yoksa, o hâlde onları nasıl hissediyoruz? Kudret-i İlahiyyenin meyillerimiz ve irademiz üzerinde, icad noktasında nasıl bir tasarrufu var?
"Bir şey vâcip olmazsa, vücuda gelmez. Yani, illet-i tâmme bulunacak; sonra vücuda gelebilir. İllet-i tâmme ise, malûlu, bizzarure ve bilvücub iktiza ediyor. O vakit ihtiyar kalmaz." İzahı nasıldır?
"Bir şey vâcip olmazsa, vücuda gelmez. Yani, illet-i tâmme bulunacak; sonra vücuda gelebilir. İllet-i tâmme ise, malûlu, bizzarure ve bilvücub iktiza ediyor." izahı; buradaki "illet-i tâmme" tabirinin içine Allah'ın iradesi de dahil midir?
"Cüz-i irade", "meyelan", "tercih" ve "tercih bila müreccih" kavramlarının işleyişini genişçe açıklar mısınız?
"Cüz-ü ihtiyarînin üssü’l-esası olan meyelân, Mâtüridîce bir emr-i itibarîdir, abde verilebilir. Fakat Eş’arî ona mevcut nazarıyla baktığı için, abde vermemiş..." İzah eder misiniz?
"Cüz’i ihtiyarinin üssü-l esası olan meyelan Maturidi’ce bir emri itibaridir, abde verilebilir. Fakat Eşari ona mevcud nazarıyla baktığı için abde vermemiştir..." cümlesini devamıyla izah eder misiniz?
"Eğer desen: Tercih bilâ müreccih muhaldir. Elcevab: Tereccuh bilâ müreccih muhaldir..." Bu suali ve cevabı izah eder misiniz?
"Eğer desen: “Tercih bila müreccih muhaldir. Hâlbuki o emri itibari dediğimiz kesb-i insanî, bazen yapmak ve bazen yapmamaktadır. Eğer mûcib bir müreccih bulunmazsa, tercih bila müreccih lazım gelir..." izah eder misiniz?
"Evet, eğer abd, hâlık-ı ef’âli bulunsaydı ve icada iktidarı olsaydı, o vakit ihtiyarı ref olurdu. 'Bir şey vâcip olmazsa, vücuda gelmez.' Yani, illet-i tâmme bulunacak; sonra vücuda gelebilir." Cümlesini açıklar mısınız?
"Gayet müdakkik âlimlere mahsus bir hakikattır. Cüz'-i ihtiyarînin üss-ül esası olan meyelan, Matüridîce bir emr-i itibarîdir, abde verilebilir. Fakat Eş'arî, ona mevcud nazarıyla baktığı için abde vermemiş..." İzah eder misiniz?
"Halbuki, o emr-i itibarî dediğimiz kisb-i insanî, bazan yapmak ve bazan yapmamak, eğer mûcip bir müreccih bulunmazsa, tercih bilâ müreccih lâzım gelir." cümlesini açıklar mısınız?
"Halbuki, o emr-i itibarî dediğimiz kisb-i insanî, bazan yapmak ve bazan yapmamak,.." Burada geçen "yapmak ve yapmamak" kelimelerini açar mısınız?
"İllet-i tâmme bulunacak; sonra vücuda gelebilir. İllet-i tâmme ise, malûlu, bizzarure ve bilvücub iktiza ediyor." İzah eder misiniz, "malul" ne demektir?
"Madem katli halk eden Haktır. Niçin bana kàtil denilir? Elcevap: Çünkü, ilm-i sarf kaidesince, ism-i fail, bir emr-i nisbî olan masdardan müştaktır. Yoksa, bir emr-i sabit olan hâsıl-ı bilmasdardan inşikak etmez." İzahı?
"Madem katli halk eden Haktır. Niçin bana kàtil denilir?" sorusunu ve cevabını izah eder misiniz?
"Masdar kisbimizdir; katil ünvanını da biz alırız. Hâsıl-ı bilmasdar, Hakkın mahlûkudur..." Mastarlar emr-i itibari midir?
"Meyelân, Mâtüridîce bir emr-i itibarîdir, abde verilebilir. Fakat Eş’arî ona mevcut nazarıyla baktığı için, abde vermemiş..." Üstad'ın burada mezhepleri birleştirdiği söylenebilir mi?
"Tercih bila müreccih caiz midir?" meselesinin izahında, modernistlerin bu konuda yanıldıkları noktaların örneklerini somut olarak verir misiniz? Bizim bu konuyu yanlış anlayıp yaptığımız şeyler neler olabilir?
"Tercih bila müreccih" konusunun bahis akışıyla olan bağını kavrayamadım. Orada Üstad kime cevap veriyor; Mutezile'ye mi, Cebriye'ye mi cevap veriyor?
"Tercih bilâ müreccih" muhal midir?
"Tercih, bila müreccih, muhaldir." mevzusunun kaderle direkt olarak bir bağlantısı var mı?
Düşünme fiilinde kudretin taalluk edip etmediği hakkında bilgi verir misiniz? Vücud-u haricisi olmadığı için kudret taalluk etmiyor dersek, düşünme fiilinden aciz insanları nasıl değerlendirebiliriz?
Fiillerimizi yaratan kimdir?
İllet-i tamme için gerekli şartlar nelerdir ve tezahürü nasıl olur?
İtibari emirlerde kudret taalluk etmiyor. Dolayısıyla abde veriliyor. Camın kırılması, toprağın açılması da itibari değil midir?
Kader adaletini sağlarken; katil olan suçlu kişinin, Allah, yalancı şahitin iradesini cebr ile mi, yoksa hakimin iradesini cebr ile mi, yoksa külli dairede başka olayları kontrol ederek mi yapıyor? Öyle ise emr-i itibari olan cebirsiz irade nerde kalır?
Kader bahsindeki meyil (meyalan) nedir; meyillerimizi iyiye nasıl kullanabiliriz?
Kader Risalesi İkinci Mebhas Altıncı Vecih'te, Matüridice ve Eşariye göre cüzi iradenin vasfı ve bu ihtiyarın kaynağı açıklanmış, fakat ben bunu tam anlayamadım. Geniş manada açıklar mısınız?
Kader Risalesi'nde geçen; "Usul-ü kelâmiyenin en mühim bir esasını hedmeder." cümlesini izah eder misiniz?
Kader Risalesi'ndeki bir soru cümlesinde geçen: "Halbuki cüzi ihtiyari dediğimz kisb-i insani bazen yapmak ve bazen yapmamak..." ifadesi ile soran adam neyi iddia ediyor?
Kanunlar da ruh, akıl gibi latifeler de emr-i itibari, ama bunlara kudret taalluk etmiş ki vücutları var. Yer çekimi de suyun kaldırma kuvveti de ruhumuz da var, diğer alt üst gibi kavramlarla aralarındaki fark ne?
Kul, kendi fiilinin halıkı olamaz mı?
Kuvvet ve kudret Allah'tandır; bizim el kaldırmamız, konuşmamız vb.. Allah'ın insana cüzi kuvvet, ilim, irade vb. vermesini nasıl anlamalıyız, bize verilen "cüz-i ilim", "irade", "kudret" gibi sıfatların hakikatı nedir?
Meyelan ve ruhun cevheri, büyüklük küçüklük vs. emirler Cenab-ı Hakk'ın hangi sıfatının tecellisidir? Arş, Kürsi vs. gibi mec´ul alemi de var mıdır?
Meyelânın anlaşılmasında Maturidi ve Eş'âri mezheplerinin görüşleri hakkında bilgi verir misiniz?
Nefsin kendine mahsus bir vücud-u haricisi var mı, yoksa tamamen emr-i itibari midir?
Risaleler ışığında "efal-i ibad" (kulların fiilleri) konusunu Ehl-i sünnete göre ve diğer mezheplere göre açıklar mısınız?
Tereccüh bila müreccih muhaldir, ne demektir?
Yirmi Altıncı Söz, İkinci Mebhas'ın, Altıncı Vechi'ni açıklar mısınız?
