İkinci Makam, Beşinci Kelime

Hamdin Allah’a mahsus olmasını, ezelden ebede kadar her kimden her kime karşı gelen ve gelecek olan medih ve senaların Allah’a ait olmasını nasıl anlamalıyız? İnsanların bu medih ve senaların çoğunun şuursuzca yapıldığını görüyoruz. İzah eder misiniz?
Sebeb-i medih olan "nimet ve ihsan ve kemal ve cemale" misaller verir misiniz?
"Âyât-ı Kur’aniyenin işaratıyla, bütün mevcudattan daimî bir surette dergâh-ı İlahiyeye giden bir ubudiyettir, bir tesbihtir, bir secdedir, bir duadır ve bir hamdüsenadır ki, daimî o dergâha gidiyor." Buraya işaret eden ayetlerden misal verir misiniz?
"Dergâh-ı İlahiyeye giden" ubudiyet, tesbih, secde ve dua tabirlerini izah eder misiniz?
"Ecram-ı ulviye... Mevcudat-ı süfliye..." Semavat için ulvi tabiri zemin için ise süfli tabirleri kullanılmasını nasıl anlamalıyız?
"Biz bir Kadir-i Zülcelalin mu’cizat-ı kudretiyiz; bir Hâlık-ı Hakîm ve bir Sani-i Kadir’in vahdetine şehadet ederiz." Bu ifadeyi ulvi ve süfli âlemlerden birer misal vererek açabilir miyiz?
"Muntazam suretleriyle ve mevzun şekilleriyle..." Muntazam suretler ve mevzun şekiller tabirlerini birer misal ile açabilir miyiz?
"Vahdaniyetin birer dellalı, birer şahidiyiz." Mahlukatın vahdaniyetin dellalı olmaları ne manaya gelmektedir?
Meyve ve çiçeklerin "gayet derecede alimane, hakîmane, kerimane, latifane, cemilane yapılmış" olması nasıl tefekkür edilebilir?
Zemin bahçesindeki mevcudatın Rahman-ı Zülcemal ve Rahim-i Zülkemale delalet ettiklerini nasıl anlayabiliriz? Rahman için Zülcemal, Rahim için Zülkemal denmesinin hikmeti ne olabilir?
"Nihayet derecede yüksek bir sada ile şehadet eder, ilan eder." Bütün mahlukatın yüksek bir sada ile Allah’ın her şeye kadir olduğunu ilan etmelerini nasıl anlamalıyız?
"Hiçbir şey ona ağır gelmez. Hiçbir şey daire-i kudretinden hariç olamaz." İzah eder misiniz?
"Kudretine nisbeten zerreler, yıldızlar birdir... En büyük, en küçük kadar kudretine nisbeten rahattır. Küçük, büyük kadar sanatlıdır..." İzah eder misiniz?
"Külli, cüz’i kadar kolaydır. Cüz, küll kadar kıymetlidir." Cümlesini cüz, cüz’i, küll, külli tabirleri arasındaki farkı da ifade ederek izah eder misiniz?
"Bütün mazideki acaib-i kudreti olan vukuat şehadet eder ki, o Kadir-i Mutlak, bütün istikbaldeki acaib-i imkânata muktedirdir." Acip vukuat ve imkânatı açarak izah eder misiniz?
"Kâinat sarayının binasındaki makasıd-ı Rabbaniyenin medarı olan zişuur" kimlerdir?
"Şu kâinatın Sani-i Hakîmi, mümkün müdür ki, şu zişuur meyvelerin meyveleri olan hamd ve ibadeti, şükür ve muhabbeti başkalara verip hikmet-i bahiresini hiçe indirsin." İzah eder misiniz?
Kâinat ağacının "gayesi, faydası olan meyvelerine bakmayıp ehemmiyet vermemek" ne demektir? İnsanlar nasıl bu kâinat ağacının gayesi ve faydası oluyor? İnsanların başıboş bırakılması halinde hikmetin abesiyete kalb olması ne demektir?
O insanların "hırsız ellere" verilmesi, "boş yerlere" dağılması ve "zayi" olması ne demektir?
Hamdler, ibadetler, şükürler, muhabbetler; nasıl o insan meyvelerinin meyveleri oluyor? Bunların başkalara verilmesi ne demektir? Misallerle açabilir misiniz?
İnsanın "Zişuurun serfirazı" olmasını ve "Sani-i Zülcelal, o gayetülgaye olan şükür ve ibadeti, başkalara gitmesine müsaade etsin?" kısmını izah eder misiniz?
"Hem hiç mümkün müdür ki, hadsiz enva-ı nimetiyle kendini zişuurlara sevdirsin ve hadsiz mu’cizat-ı sanatıyla kendini onlara tanıttırsın." İzah eder misiniz?
"Bir elmayı halk eden kim ise, bütün dünyaya gelen elmaları icat eden yine o olabilir." Bütün elmaların yüzünde aynı sikkenin olması ne demektir? Neden böyle olmalı?
"Mahmud-u bi’l-Itlak" tabirini açıklar mısınız?
"En küçük cüz’î bir zihayat" kimler olabilir; misal verebilir miyiz? Onların "en cüz’î bir nimeti" ne demektir?
"Öyle ise, hakikat-i kâinat, daima hak lisanıyla der: لَهُ الْحَمْدُ مِنْ كُلِّ اَحَدٍ مِنَ اْلاَزَلِ اِلَى اْلاَبَدِ" Hakikat-i kâinat ne demektir, Arabî ibarenin mealini verir misiniz?

« Önceki Kategori

Sonraki Kategori »