İkinci Makam, Birinci Muktazi

"Bu masnuat, bir Hâkim-i Hakîmin, bir Kebir-i Kâmilin hudutsuz sıfat ve isimleriyle ve nihayetsiz, mutlak olan ilim ve kudretiyle yapılıyor, icad ediliyor." İzah eder misiniz?
"O Sâniin hem rububiyet-i âmme derecesinde hâkimiyeti ve âmiriyeti, hem ceberutiyet-i mutlaka derecesinde kibriyası ve azameti,.." ifadelerini izah eder misiniz?
"Şirki tevehhüm ve itikad edenleri gayet hiddetle dergâhından tard eder." cümlesini izah eder misiniz?
"Kâinattaki bütün makàsıd-ı rabbaniyenin temerküz ettiği yeri ve medarları olan zîhayat ve zîşuurları başkalara havalesi kàbil değil." cümlesini izah eder misiniz?
"Hem hilkat-ı insaniyenin ve hadsiz enva-ı nimetin icadındaki gayelerin tezahür ettiği yerleri, menşeleri olan zîhayatların cüz'iyatındaki ahval ve semeratı ve neticeleri başka ellere havalenin hiçbir cihet-i imkânı yoktur." İzah eder misiniz?
"Rububiyetin azametine dokunur ve ulûhiyetin kibriyasına ilişir ve mâbudiyet-i mutlakanın haysiyetine dokundurur, celâlini müteessir eder." İzah eder misiniz?
"Amma kemalin sırr-ı vahdete işareti ... bu ise beş vecihle muhal içinde muhaldir." ifadesindeki "beş vecih" nedir?
"Kemaline nakîse ve ıtlakına kayıt konmak ve nihayetsizliğine nihayet vermek ve en kavî bir kudreti en zayıf bir acze sukut ettirmek ve nihayetsiz bir kudrete, nihayetsiz olduğu bir vakitte, bir mütenâhi ile nihayet vermek lâzım gelecek." izahı nasıldır?
"Amma, ıtlak ve ihâta ve nihayetsizliğin vahdete şehadetleri ise, o dahi Siracü’n-Nur risalelerinde tafsilen zikredilmiş." diye başlayan yerin izahı nasıldır? Şirkin, ıtlakın ve ihatanın mahiyetini bozmasını nasıl anlamalıyız?
"İştirak ve şirk ise, o ihatayı inhisar altına ve o ıtlakı kayıt altına ve o hadsizliği had altına alıp..." Şirk bunları nasıl yapıyor, izah eder misiniz?
"Itlakın mânâsı, hattâ mütenahi ve maddî ve mahdut birşeyde dahi olsa, yine istilâkârâne ve istiklâldârâne etrafa, her yere yayılır, intişar eder." cümlesini izah eder misiniz?
"Meselâ, hava ve ziya ve nur ve hararet, hatta su, ıtlaka mazhar olsalar, her tarafa yayılırlar." cümlesini izah eder misiniz; bunların her tarafa yayılmadığını müşahede ediyoruz?
"Bir fevkalâde kuvvet, faaliyete girmek için istilâ etmek ister, başka kuvvetleri dağıtır... Eğer hakimiyet-i âmme ve adalet-i mutlaka olmasaydı ve onları durdurmasaydı, her biri umum mevcudatı istilâ edecekti." İzah eder misiniz?
"Meselâ, kavak ağacını umum zeminde halk eden ve tedbirini gören bir kuvvet, hiç mümkün müdür ki, onun yanında ve efradı içinde yayılmış ve karışmış olan ceviz ve elma ve zerdali misillü ağaçların kavağa bitişik ..." Devamıyla izah eder misiniz?
"Evet, her bir nevi mahlûkatta, belki her bir fertte tasarruf eden öyle bir kuvvet ve kudret hissediliyor ki..." cümlesini açıklar mısınız?
"Ubudiyetlerini ve şükürlerini ve bilhâssa o meyvelerin cem'iyetli çekirdekleri olan kalblerini ve zahr-ı kalb denilen kuvve-i hâfızalarını başka kuvvetlere hiçbir cihetle kaptırmaz ve kaptırmakla saltanat-ı rububiyetini kırmaz..." İzahı nasıldır?
"Hem daire-i mümkinatın ve kesretin en müntehâsında bulunan cüz’iyatta, belki o cüz’iyatın cüz’iyat-ı ahvâlinde ve keyfiyatında makàsıd-ı rububiyet temerküz ettiğinden..." Buradaki “makasıd-ı rububiyetin temerküz etmesini” nasıl anlayabiliriz?
"Mevcudatın icadındaki en mühim makasıd-ı Rabbaniye, kendini zişuurlara tanıttırmak ve sevdirmek ve methüsenasını ettirmek ve minnettarlıklarını kendine celp etmektir." İzah eder misiniz?
İkinci Şua'da rızık, şifa ve hidayet ile alâkalı misaller verilirken; Rızık için Rahman, şifa için Rahim ve hidayet için de Muhsin ismi kullanılmıştır. Rahman ve Rahim arasındaki fark nedir? Hidayetin Muhsin ismi ile münasebeti ne olabilir?
"Elhâsıl, şecere-i hilkatin en müntehâsındaki en cüz'î ahvâl ve semerat, iki cihetle tevhide ve vahdete işaret ve şehadet ederler..." İzah eder misiniz?
"Hem hadisçe 'zahr-ı kalb' denilen insanın hafızası, ekser envaın bir çeşit muhtasar fihristesi ve bir küçük nümune haritası ve şecere-i kâinatın bir mânevî çekirdeği ve ekser esmâ-i İlâhiyenin incecik bir aynası olduğu..." İzah eder misiniz?
"Meyve, faideliliği cihetiyle, tamam ağacının mâlikine bakar. Ve çekirdeği cihetiyle, bütün o ağacın ecza ve âzâ ve mâhiyetine nazar eder..." İzah eder misiniz?
"Öyle de daire-i kesretin nihayetlerindeki zîhayat ve zîhayatın ve hususan insanın yüzündeki sikke ve kalbindeki fihristiyet..." Devamıyla izah eder misiniz?

« Önceki Kategori

Sonraki Kategori »