Beşinci Nota

"Avrupa fünunu ve medeniyeti, Eski Said’in fikrinde bir derece yerleştiği" konusunu nasıl anlayabiliriz?
"Seyahat-ı kalbiyede, emraz-ı kalbiyeye inkılap ederek ziyade müşkilata medar olduğundan,.." Açıklar mısınız; pozitif bilimler Üstad'a zarar mı vermiş, neden "emraz-ı kalbiye" denilmiş?
"Yeni Said zihnini silkeleyip, muzahraf felsefeyi ve sefih medeniyeti atmak isterken, kendi ruhunda Avrupa’nın lehinde şehadet eden hissiyat-ı nefsaniyeyi susturmak için..." İzah eder misiniz?
"İsevilik din-i hakikisinden aldığı feyizle hayat-ı içtimaiye-i beşeriyeye nafi sanatları ve adalet ve hakkaniyete hizmet eden fünunları takip eden birinci Avrupa" ifadesini izah eder misiniz?
"Acaba, hem ruhunda hem vicdanında hem aklında hem kalbinde dehşetli musibetlerle musibetzede olmuş ve azaba düşmüş bir adamın, cismiyle zahirî bir surette, aldatıcı bir ziynet ve servet içinde bulunmasıyla saadeti mümkün olabilir mi?" İzahı nasıldır?
"Âyâ, görmüyor musun ki, bir adamın cüz’î bir emirden meyus olması ve vehmî bir emelden ümidi kesilmesi ve ehemmiyetsiz bir işten inkisar-ı hayale uğraması sebebiyle, tatlı hayaller ona acılaşıyor..." Cüzî emir, vehmî emel, ehemmiyetsiz iş ne olabilir?
"Kalbinin en derin köşelerinde ve ruhunun ta esasında dalalet darbesini yiyen ve o dalalet cihetiyle bütün emelleri inkıtaa uğrayan..." İzah eder misiniz?
"Acaba, zâil, yalancı bir cennette cismi bulunan ve kalbi, ruhu cehennemde azap çeken bir insana mesut denilebilir mi?" Dünya kendini baki zannettirmekle yalancı bir cennet olmuş oluyor. Dünyanın başka ne gibi yalanları olabilir?
"Ey beşerin nefs-i emmaresi! Bu temsile bak, beşeri nereye sevk ettiğini bil. Mesela bizim önümüzde iki yol var..." Devamıyla izah eder misiniz?
"Ya insaniyetten tecerrüt edip ve nihayetsiz vahşeti iltizam ederek öyle bir kalbi taşıyacak ki, kendi selametiyle beraber umumun helaketi onu müteessir etmesin veyahut kalp ve aklın muktezasını iptal etsin..." Bu iki yolu açar mısınız?
"Sefahat ve dalaletle bozulmuş ve İsevi dininden uzaklaşmış Avrupa!" ne demektir?
"Senin bu ilacın senin başını yesin ve yiyecek." deniyor. Buradaki "yiyecek" kelimesi neye işarettir?
"Acemi nefer" tabirinden ne anlamalıyız?
"Ben padişahın askeriyim, onun hizmetindeyim. Sonra onun yanına gideceğim. Siz neci oluyorsunuz? Eğer onun izin ve rızasıyla gelmişseniz, göz ve başüstüne geldiniz. Emrini gösteriniz. Yoksa çekiliniz, benden uzak olunuz." İzah eder misiniz?
"İkinci yolun seferinde, tevellüdat namında, sevinç ve şenlikle bir tahşidat ve sevkiyat-ı askeriye vardır ve vefiyat namında sürur ve mızıka ile terhisat-ı askeriye görünüyorlar." İzah eder misiniz?
" 'Hayat bir cidaldir.' diye, ahmakane hükmetmişsin." cümlesini nasıl anlamalıyız?
"Belki o imdat ve o koşmak, Kerim bir Rabb'in emriyle bir teavündür." cümlesini açıklar mısınız?
"Seni bu hataya atıp bu vartaya düşüren, bir gözlü dehândır." Bir gözlü deha ne demektir?
"Zerre gibi bir iktidar, ince tel gibi bir ihtiyar, zail lema gibi bir şuur..." ifadelerini izah eder misiniz?
"Musibete giriftar olduğu zaman, sağır, kör esbaptan başka derdine derman beklemiyor. وَمَا دُعَاۤءُ الْكَافِرِينَ اِلاَّ فِى ضَلاَلٍ sırrına mazhar oluyor." Ayetin manasıyla izah eder misiniz?
"O sıkıntılı, zulümlü ve zulmetli geceye ısındırmak için yalancı, muvakkat lambalarla tenvir ettin. O lambalar sürurla beşerin yüzüne tebessüm etmiyorlar..." İzah eder misiniz?
"Gaye-i himmeti hevesat-ı nefsaniyeyi tatmin ve hamiyet ve fedakârlık perdesi altında kendi menfaat-i nefsini arayan ve hırs ve gururunu teskin etmeye çalışan bir dessastır." İzah eder misiniz?
"Kur’an’ın halis ve tam şakirdi ise, bir abddir. Azam-ı mahlukata karşı da ubudiyete tenezzül etmez ve cennet gibi en büyük ve azam bir menfaati gaye-i ubudiyet yapmaz." İzah eder misiniz?
"Kudreti nihayetsiz olan Seyyidinin kuvvetine istinad eden bir zaif-i kavîdir ki, Kur’an hakiki bir şakirdine cennet-i ebediyeyi dahi gaye-i maksat yaptırmadığı halde..." İzah eder misiniz? Kur’an cennetin gaye yapılmamasını hangi ayeti ile talim ediyor?
"Felsefenin şakirdi, kendi nefsi için kardeşinden kaçar, onun aleyhinde dava açar..." Buna örnek verir misiniz?
"Doksan dokuz taneli tesbihe bedel doksan dokuz esma-i ilahiyenin cilvelerini gösteren doksan dokuz âlemlerin zerratını birer tesbih taneleri olarak şakirdlerinin ellerine verir." İzah eder misiniz?
"Kur'an, kendi şakirdlerinin ruhuna öyle bir inbisat ve ulviyet verir... 'Evradlarınızı bununla okuyunuz.' der." Hangi ayette der?
"Kur’an’ın tilmizlerinden Şah-ı Geylanî, Rufaî, Şazelî (r.a.) gibi şakirtleri, virdlerini okudukları vakit dinle, bak! Ellerinde silsile-i zerratı, katarat adetlerini,.." İzah eder misiniz?
"Ne derece letaifi inbisat eder ki, koca dünya mevcudatını, virdine tesbih olmakta kısa görüyor. Ve cenneti zikir ve virdine gaye olmakta az gördüğü hâlde, kendi nefsini Cenab-ı Hakk'ın edna bir mahlukunun üstünde büyük tutmuyor." İzah eder misiniz?
"Nihayet izzet içinde nihayet tevazuu cem ediyor." İzah eder misiniz?
"Ben malikimin hizmetindeyim. Ey musibet! Eğer onun izin ve rızasıyla geldinse merhaba, safa geldin..." Devamıyla izah eder misiniz?
"Benim takatim yettikçe, emin olmayana, Mâlikimin emanetini teslim etmem." cümlesini izah eder misiniz; tecrübe suretinde emir almış bir sebep nasıl emin olmayabilir?
"Hidayet ve dalalette insanların dereceleri mutefavittir, gafletin mertebeleri muhteliftir." cümlesini izah eder misiniz?
"Gaflet, hissi iptal ediyor." cümlesini nasıl anlamalıyız?
"Fakat hassasiyet-i ilmiyenin tezayüdüyle ve her gün otuz bin cenazeyi gösteren mevtin iktizasıyla o gaflet perdesi parçalanıyor." cümlesini izah eder misiniz?
"Ey bu vatan gençleri! Frenkleri taklide çalışmayınız. Âyâ, Avrupa'nın size ettikleri hadsiz zulüm ve adavetten sonra, hangi akılla onların sefahat ve batıl efkârlarına ittiba edip emniyet ediyorsunuz?" İzah eder misiniz?

« Önceki Kategori

Sonraki Kategori »